Sürekli Yaşayıp Fark Etmediğimiz Plasebo Etkileri

İnsan beyninin ne denli ilginç olduğu gösteren plasebo etkisi, aslında günlük yaşantımız içinde de farklı şekillerde karşımıza çıkmakta.

Yaşam 09.03.2017, 11:32 09.03.2017, 12:50
Sürekli Yaşayıp Fark Etmediğimiz Plasebo Etkileri

Literatürdeki tanımı ile "farmakolojik olarak etkisiz bir ilacın telkine dayalı bir etki ortaya çıkarma hali" olarak karşımıza çıkan Plasebo Etkisini daha önceden mutlaka duymuşsunuzdur.

Eğer tırnak içinde verdiğimiz tanımı tam anlayamadıysanız, plasebo etkisini şöyle basit bir örnek ile de anlatabiliriz; başı ağrıyan bir arkadaşınıza, "piyasadaki en iyi ağrı kesici budur, 2 dakikada baş ağrını geçirir" diye naneli şeker verdiğinizi düşünün. Arkadaşınız, aldığı şeyin son derece etkili bir ağrı kesici olduğunu düşünecek ve beynindeki koşullanma ve beklenti, gerçekten de baş ağrısının kesilmesine yarayacaktır. İşte burada ortaya çıkan durum plasebo etkisi oluyor.

Fakat plasebo etkisi her ne kadar tıp ile özdeşleştirilmiş olsa da günlük yaşantımızda yaptığımız, kullandığımız şeylerde bu durumu görmek aslında mümkün. İşte birkaç örnek ile günlük yaşantımızda farkında olmadığımız plasebo etkileri:

'Yüklenme (Loading)' Çubukları

Program yüklemeden sosyal medyada durum paylaşmaya, ya da uygulama güncellemeye kadar pek çok şeyde karşımıza çıkan bu çubukların %70'i, aslında pek çok programcının dediğine göre aslında sadece görüntü amaçlı. Görüntü amaçlı olmalarına karşın bu çubukların kullanılmasının nedeni ise kullanıcıların hiçbir şey görmeden bekleyip sıkılmalarını engellemek.

Asansördeki Kapı Kapatma Düğmeleri

Plasebo etkisinin sadece tıpta kullanılmadığını gösteren bir örnek olarak karşımıza çıkan asansör kapısı düğmeleri, mekanik plasebo denilen şeye örnek olarak da karşımıza çıkıyor. Muhtemelen denk gelmişsinizdir; asansöre binip kapı kapanması için düğmeye bastığınızda çoğu zaman ilk seferde kapanmaz. Sizde birkaç kez denersiniz ve anca o zaman işe yarar. İşte bunun sebebi, aslında o düğmenin hiçbir işe yaramayışındandır. Çoğu asansörde kapı kapanması için standart bir süre mevcut ve bu asansörlerdeki kapı kapatma düvmeleri aslında bir işlev barındırmıyor.

Trafik ışıklarında yayalar için bulunan karşıya geçme butonu

Özellikle yaya trafiğinin yoğun olduğu trafik ışıklarının direklerinde, "karşıya geçmek için lütfen düğmeye basın" şeklinde konuşan yardım sever sistemlere denk gelmişsinizdir. Düğmeye basarsınız, ona göre de ışık yayalar için yeşil olur. Aslında bu da mekanik plaseboya güzel bir örnek. Trafik ışıkları, çevrelerindeki diğer trafik ışıkları ile belli bir süre ve öncelik ayarı ile çalışmakta. Yani her yaya karşıya geçmek için bu düğmeye bastığında araçlara kırmızı yansaydı o düzen, zaman farkı falan olmazdı. O sebeple siz düğmeye bastıktan birkaç saniye sonra yeşil yanıyorsa aslında siz bastığınız için değil, kendi zamanı geldiği için yanıyor.

Termostat Düğmeleri

Özellikle ofislerde bulunan oda termostatları da diğer örneklerdeki gibi aslında koca bir yalan. Oda çok sıcak ya da soğuk oluyor, sizde bu cihazın düğmesinden o sıcaklığı ayarlayarak istediğiniz dereceye getiriyorsunuz. Aslında ofislerde ya da termostat düğmelerinin olduğu bekleme salonu gibi yerlerde genellikle merkezi ısıtma/soğutma sistemleri kullanılmakta ve böyle bir durumda odaların ayrı ayrı ısıtılması gibi bir durum pek mümkün değil. İşte bu nedenle 'dummy' yani 'aptal termostat' denilen cihazlar kullanılıyor. Bu termostatlar aslında bir işe yaramadığı gibi bazırlarında kullanan kişiye içerdeki havanın değişim gösterdiği hissini vermek için fan sesi bile eklenmekte.

Parlak, turuncu iş yeleği

Aslında bu etkiyi kendiniz de deneyebilirsiniz. Bu yeleklerden birini üstünüze giyin, elinize eldivenlerini takın ve durduk yere elinizdeki hilti ile asfalta girişip kırmaya başlayın. Muhtemelen kimse gelip "ne yapıyorsun?" diye sormayacaktır.

Kahvenin uykuyu açması

Özellikle üniversite öğrencisi arkadaşlar bu olaya sık sık başvurmaktalar. Ertesi güne sınavı olan, ödev vermesi gereken çoğu öğrenci, uyanık kalmak için kendini kahveye vurur ve halk arasında da kahvenin uyku açtığı yönünde bir kanı vardır. Fakat, aslında bu şeyin doğruluğunu kanıtlayan bilimsel bir dayanak bulunmamakta. Aksine, bu konu ile alakalı yapılan bir araştırmada kafeinin sizi uyanık tutmadığı, sadece kafein seviyesinin düşmesinden kaynaklanan yorgunluğun etkilerinin terse çevrildiği saptanmış. Yani kahve, kafein seviyesinin düşmesinden kaynaklı olan yorgunluğunuzu almayı başarsa da uyku ihtiyacınızda bir değişme sağlamıyor.

Halter kaldırırken yardım almak

Bunu bizzat kendim de daha önceden test etmiştim ve gerçekten de doğru diyebilirim. Özellikle arkadaşı ile aynı spor salonunda çalışanlar bilir; bench press yapan kişiye diğer kişi yardım etmek için halterin orta kısımlarından tutar ve kaldırma esnasında halteri destekler. Aslında halterin ağırlığı da göz önünde bulundurulduğunda yardım eden kişinin kaldırma işlemine neredeyse hiç katkısı olmadığı söylenebilir. Parmaklar halterin altına konmuştur ancak bench press yapan kişi aslında halteri yine kendi başına kaldırmaktadır.

Yorumlar (0)
5
kısa süreli hafif yoğunluklu yağmur
Günün Anketi Tümü
En Çok Sevdiğiniz Renk Hangisi?
Namaz Vakti 12 Şubat 2025
İmsak 06:49
Güneş 08:21
Öğle 13:10
İkindi 15:29
Akşam 17:49
Yatsı 19:16
Puan Durumu
Takımlar O P
1. Galatasaray 21 57
2. Fenerbahçe 22 54
3. Samsunspor 22 43
4. Eyüpspor 22 39
5. Göztepe 22 35
6. Beşiktaş 21 35
7. Başakşehir 22 33
8. Kasımpaşa 22 31
9. Trabzonspor 21 29
10. Alanyaspor 22 28
11. Rizespor 22 27
12. Gaziantep FK 21 26
13. Antalyaspor 22 26
14. Konyaspor 22 24
15. Sivasspor 22 23
16. Kayserispor 21 20
17. Bodrum FK 22 17
18. Hatayspor 22 10
19. A.Demirspor 21 5
Takımlar O P
1. Kocaelispor 24 51
2. Karagümrük 23 42
3. Erzurumspor 23 40
4. Ahlatçı Çorum FK 24 38
5. Gençlerbirliği 23 37
6. Bandırmaspor 23 37
7. İstanbulspor 23 36
8. Keçiörengücü 23 34
9. Boluspor 23 33
10. Pendikspor 23 33
11. Ümraniye 23 32
12. Esenler Erokspor 23 31
13. Amed Sportif 23 31
14. Ankaragücü 23 30
15. Sakaryaspor 23 30
16. Manisa FK 24 30
17. Igdir FK 23 29
18. Şanlıurfaspor 23 28
19. Adanaspor 23 19
20. Yeni Malatyaspor 24 -21
Takımlar O P
1. Liverpool 23 56
2. Arsenal 24 50
3. Nottingham Forest 24 47
4. Chelsea 24 43
5. M.City 24 41
6. Newcastle 24 41
7. Bournemouth 24 40
8. Aston Villa 24 37
9. Fulham 24 36
10. Brighton 24 34
11. Brentford 24 31
12. Crystal Palace 24 30
13. M. United 24 29
14. Tottenham 24 27
15. West Ham United 24 27
16. Everton 23 26
17. Wolves 24 19
18. Leicester City 24 17
19. Ipswich Town 24 16
20. Southampton 24 9
Takımlar O P
1. Real Madrid 23 50
2. Atletico Madrid 23 49
3. Barcelona 23 48
4. Athletic Bilbao 23 44
5. Villarreal 23 40
6. Rayo Vallecano 23 35
7. Real Sociedad 23 31
8. Girona 23 31
9. Osasuna 23 31
10. Mallorca 23 31
11. Real Betis 23 29
12. Celta Vigo 23 28
13. Sevilla 23 28
14. Getafe 23 27
15. Las Palmas 23 23
16. Espanyol 23 23
17. Leganes 23 23
18. Valencia 23 22
19. Deportivo Alaves 23 21
20. Real Valladolid 23 15