Geçmeyen öksürüğünüz mü var? Dikkat!

Günlerdir geçmeyen öksürüğünüz mü var? Aman dikkat! Sigara ve akciğer hastalıklarında öksürük ve diğer akciğer hastalıkları hakkında bilinmesi gereken her şey..

Sağlık 26.05.2018, 02:20 26.05.2018, 04:05 Emre
Geçmeyen öksürüğünüz mü var? Dikkat!

ÖKSÜRÜK, SİGARA VE KRONİK OBSTRÜKTİF AKCİĞER HASTALIĞI (KOAH)

Öksürük, bronşlarda birikmiş olan salgıların ya da solunum yollarına kaçan yabancı cisimlerin aşağıdan yukarıya yani ağıza doğru atılmasına yardımcı olan ve refleks yoluyla oluşan, patlayıcı tarzda çok kuvvetli soluk verme hareketidir. Motor sinirler aracılığıyla yönetilen öksürük refleksi, irrite olan öksürük reseptörlerinden kaynaklanan uyarıların duyu sinirleri ile merkezi sinir sistemindeki ‘öksürük merkezi’ne iletilmesi sonucunda oluşur. Öksürük reseptörleri solunum sistemi dışında plevra, perikard, kulak yolları, paranazal sinüsler, mide ve diaframda da bulunmaktadır. Bu refleksin aktivasyonu inflamatuvar, mekanik, kimyasal ve termal uyarılarla gerçekleşebilir.(1,2,3)

Öksürüğe neden olan uyarılar gırtlak da dahil olmak üzere solunum yolları, kulak, farenks ve mideden kaynaklanmaktadır. Genellikle hava yollarına kaçan büyük ya da toz gibi çok küçük partiküller, havayolu mukozasının kimyasal madde ve tahriş edici gazlar ile teması, birikmiş sekresyonlar, havayolunda (tümör gibi) kitlesel lezyonların varlığı, enfeksiyonlarda oluşan enflamasyon gibi olaylar, öksürük uyarılarının bronş mukozasından çıkmasına neden olmaktadır. (1-4)

Öksürük havayollarının önemli bir savunma mekanizmasıdır: Havayollarını tıkayan bir durum söz konusu olduğunda, havayollarındaki havanın dışarıya doğru basınçla verilmesiyle oluşur, havayollarındaki irritanlar istemli ya da istemsiz öksürüğe neden olur, havayollarındaki bazı hücrelerin irrite olması ya da viral enfeksiyonlara bağlı solunum yolu inflamasyonu da diğer öksürük oluşma mekanizmalarıdır.(1-4)

Akut öksürüğün en sık nedenleri üst solunum yollarının viral ya da bakteryel infeksiyonları, pnömoni, aspirasyon, kardiyojenik pulmoner ödem ve nadiren pulmoner embolidir. Kronik öksürüğün en sık nedeni sigaraya bağlı kronik bronşittir.(1-4)

Kronik sigara içimi, kronik öksürük ve balgam nedenidir. Havayollarının birikmiş toksin ve mukusu temizlemesine yöneliktir ve sabahları daha sıktır. Gıcıklanma şeklinde olabileceği gibi, tek ya da ataklar şeklinde, kuru ya da sekresyonlu olabilir ve hatta sigara bırakıldıktan sonra da başlayıp, haftalarca devam edebilir. Ataklar sıklıkla kişinin içme süresi ve miktarıyla ilgilidir. Boğmaca öksürüğü şeklinde olan öksürük sigara bıraktıktan sıklıkla 2 hafta sonra başlar ve 24 haftaya kadar devam edebilir. 'Sigara öksürüğü' dışında da, kronik sigara içiminin yol açtığı solunum yolları ve akciğer fonksiyonlarında bozulma nedeniyle de öksürük görülür ve bu öksürük KOAH 'ın erken dönem bulgularından biri olabilir. Sigaranın KOAH için en önemli risk faktörü olduğu bilinmektedir.(2-5)

Sigara, solunum sistemi semptomlarının ortaya çıkışı açısından da en önemli risk faktörüdür. 10 paket-yıl sigara içiminin akciğer dokusunda ve fonksiyonlarında kalıcı bozulmanın başlaması için yeterli olduğu, yapılan birçok çalışmada gösterilmiştir.(5)

Sigara içenlerde öksürüğün nedeninin araştırılması kafa karıştırıcı olabilir; çünkü sıklıkla neden havayolları mukozasının sigara dumanı ile irritasyonudur. Yapılacak olan ileri tetkikler hem zaman hem de ekonomik açıdan kayba yol açacaktır. Ancak diğer taraftan da öksürük bu populasyonda kronik bronşit, amfizem ve bronkojenik kanserin sıklıkla ilk ve en önemli bulgusudur. Sürekli, ciddi ve tekrarlayan ataklarla olan öksürük, balgam miktar ve özelliklerinde değişiklik olması, hemoptizi ya da kilo kaybının eşlik etmesi, halsizlik, gece terlemesi ve ateş gibi semptomların varlığı ileri tetkik gerektiren önemli ipuçlarıdır. (3-5)

Sigara dumanına kronik maruziyet, havayollarındaki öksürük reseptörlerinin duyarlılığını zaman içinde azaltır. Öksürük refleksinin baskılanması bakteryel infeksiyonlara yatkınlığı arttırır. Uzamış öksürük ayrıca akciğerlerde akut bronşit ya da pnömoni gibi viral infeksiyonların da habercisi olabilir. Sigarada bulunan toksik irritanlar uzun dönemde nefes darlığı ve balgam oluşumuna da yol açarlar.(3-7)

Sigaraya bağlı kronik öksürük idrar inkontinansı, insomnia ve boğaz ağrısına yol açar. Boğulur vasıfta öksürük göğüste yanma ve post-nazal akıntıyı da tetikler. Uzun dönemde kontrol edilemeyen öksürük ve akciğer sağlığı kişinin hem ruh sağlığını, hem de sosyal hayatını etkiler.(1-6)

Her 5 sigara içiciden biri sürekli öksürükten yakınmaktadır. Pek çok sigara içici öksürür, ancak %3’ü bu öksürüğün kronik bronşit ya da amfizemin; yani KOAH’ın semptomu olduğundan haberdardır.(4,5)

‘Sigara öksürüğü’ medikal bir terim değildir, sigara içildiğinde akciğerlerimizde ve solunum yollarında olan değişikliklere dair bir tanımlamadır. Bu tanımlama sigara içmekle ilişkili olsa da, boğaz, burun ve akciğerleri uzun yıllar diğer irritanlara maruz kalanlarda da görülür.
Burun ve trakeadaki ‘silya’ adı verilen ince yapılar irritanları uzaklaştırma görevini yaparlar. Sigaraya maruziyetin başlaması ve artmasıyla silyalarda harabiyet başlar, zaman içinde tümüyle fonksiyon kaybına uğrarlar. Özellikle gece uyurken, sigara içilmediğinde, silyalar normalde yaptıkları biriken salgıyı temizleme görevini yapamazlar. Sigara içilmesi ayrıca akciğerlerin korunma amaçlı daha çok mukus salgılamasına yol açar. Dolayısıyla sabah kalkıldığında solunum yollarında biriken sekresyon tekrarlayan, arka arkaya gelen öksürükle temizlenir. Uzun süredir sigara içenlerde, sabah kalktıktan sonraki öksürük oldukça uzun sürer.(4-6)

‘Sigara öksürüğü’ silyaların hasar gördüğünü ve fonksiyonlarını yerine getiremediğini gösterir. Bunun sonucu olarak infeksiyöz ajanların da uzaklaştırılamadığı bilinmektedir; çünkü silyalar havayoluyla bulaşan infeksiyonlara karşı önemli bir savunma mekanizmasıdır. Böylece hem alt ve üst solunum infeksiyonlarına yakalanma sıklığı artar, hem de iyileşme süreci uzar.(4-6)

ÖKSÜRÜK VE DİĞER AKCİĞER HASTALIKLARI

Öksürüğe neden olan farklı akciğer ve akciğer dışı hastalıklar, öksürüğün karakterinde de farklılıklar yaratmaktadır. Örneğin üst solunum yolu infeksiyonlarında genellikle kuru öksürük varken; bronşektazi, akciğer absesi gibi hastalıklarda öksürükle birlikte bol iltihaplı balgam çıkarma yakınmaları da mevcuttur. Astım atağında öksürükle birlikte zor ve az miktarda koyu yapışkan balgam çıkarma, nefes darlığı, hışıltılı solunum gibi belirtiler genellikle vardır. Öksürükle ağızdan kan gelmesi genellikle bronşektazi, akciğer kanseri, akciğer absesi, akciğer tüberkülozu, akciğer hidatik kisti, kalp yetmezliği gibi hastalıklarda görülür. Yine akciğer absesi ve bazı bronşektazi olgularında, anaerob bakterilerin yapmış olduğu enfeksiyon sonucu solukta oluşan çürük kokusu, daha hastanın odasına girer girmez fark edilebilir. İşte öksürüğün karakteri olarak tanımlayabileceğimiz bu özellikler hekime ayırıcı tanı açısından yol göstericidir.(6,7)

Hışıltılı solunum, nefes darlığı, göğüste sıkışma hissi gibi yakınmaların yanı sıra görülen öksürük atakları astım hastalığının önemli semptomlarındandır.(8)Öksürük genellikle kuru, geceleri daha fazla ve kroniktir. Astımlı hastalarda öksürüğün havayolu obstrüksiyonuna bağlı olarak geliştiği ve öksürük reseptörlerinin lokal bronkokonstriksiyonla uyarıldığı ilk kez Salem ve Aviado tarafından bildirilmiştir. Bronkodilatör tedavinin öksürüğün tek semptom olduğu hastalarda etkili olması bu görüşü desteklemektedir.(9)

Nonastmatik eozinofilik bronşit (NAEB) kronik öksürük nedenlerinin %10-15’ini oluşturur. Bu hastalarda astımdaki gibi havayolu fonksiyon bozukluğu yoktur, sigara içmemektedirler ve öksürükleri inhaler kortikosteroide yanıt vermektedir. Bu nedenle sıklıkla ilk basamak tedavi merkezlerinde astım tanısı alırlar. Balgamda eozinofili önemli bir bulgudur.(10)

Kronik bronşit en sık nedenin sigara olduğu, bunun yanısıra ileri yaş, erkek cinsiyet, çocuklukta geçirilen alt solunum yolu infeksiyonları ve mesleki maruziyetin de rol oynadığı bir klinik tablodur. Havayollarında inflamasyon ve aşırı mukus salgısı öksürük refleksini uyarır. Öksürük iki yıl üstüste, en az 3 ay ve bol balgamlıdır.(6,7)

Kronik öksürükle başvuran hastalarda %4 oranında bronşektazi saptanmaktadır. Bronşektazi, genellikle infeksiyona sekonder olarak bronşların elastik ve müsküler yapısının kalıcı biçimde genişlemesidir. Erişkin hastaların çoğunda neden idyopatiktir. Bronşial obstrüksiyon, geçirilmiş pnömoni, kistik fibrozis, konak immunitesini azaltan durumlar, kronik Mycobacterium avium kompleks infeksiyonu, romatoid artrit, inflamatuar barsak hastalıkları, bazı konjenital hastalıklar ve sarı tırnak sendromu gibi tablolar bronşektaziye neden olabilir. Bronşektazide öksürük sıklıkla bol, pürülan ve kötü kokuludur. Hemoptizi de eşlik edebilir. Nadiren öksürük balgamsız ve kuru vasıftadır.(7,11,12)

Tüberküloz öksürüğün sık rastlanan nedenlerinden olmamakla birlikte, öksürük tüberkülozun en sık semptomudur. İnsidansın yüksek olduğu ülkelerde, bağışıklığı baskılanmış kişilerde, hijyen şartlarının bozuk olduğu yerlerde yaşayanlarda (huzurevi, hapishane, bakımevleri) 3 haftadan uzun süren öksürükte ve eşlik eden iştahsızlık, kilo kaybı, ateş, gece terlemesi ve hemoptizi gibi semptomlar varlığında mutlaka akla gelmelidir. Öksürük kuru ya da sekresyonlu olabilir.(3,6,7)

Bronşiyolit, interstisyel akciğer hastalıkları ve akciğer kanseri de öksürüğün semptom olarak karşımıza çıktığı, ayırıca tanı ve ileri tetkik yöntemleri gerektiren diğer hastalıklardandır.(3,6,7) Ayrıntılı öykü, öksürüğün özellikleri, risk faktörleri, tetkik sonuçları doğru bir şekilde değerlendirilmeli, ayırıcı tanı yapılmalı ve doğru tedavi yaklaşımıyla hasta rahatlatılmalıdır.

Prof. Dr. A. Füsun ÜLGER - Göğüs Hastalıkları

KAYNAKLAR:

  1. Yılmaz V. Öksürük, Tanım ve Epidemiyoloji. Yılmaz V, editör. ÖKSÜRÜK: Nedenler, Tanı ve Tedavi. 1. Baskı. İstanbul: TÜSAD Eğitim Kitapları Serisi; 2012. p.3 -7.
  2. Şahin G. Öksürük Fizyolojisi. Yılmaz V, editör. ÖKSÜRÜK: Nedenler, Tanı ve Tedavi. 1. Baskı. İstanbul: TÜSAD Eğitim Kitapları Serisi; 2012. p.9 -29.
  3. Hanley ME. The History and Physical Examination in Pulmonary Medicine. In: Hanley ME, Van Welsh CH eds. Current Diagnosis and Treatment in Pulmonary Medicine. International Edition. North America: McGraw-Hill; 2003. p.16-25.
  4. Everett CF, Kastelik JA Cough. In: Thompson RH, Morice AH eds. Chronic Persistent Cough in the Community. Licensee BioMed Central. 2007.
  5. Movahead M, Milne N. Association between amount of smoking with chronic cough and sputum production.The Internet Journal of Pulmonary Medicine, 2007, Volume 7, Number 1.
  6. Chung KF, Pavord I. Chronic Cough 1: Prevalance, pathogenesis and causes of chronic cough. Lancet 2008; 371 (9621). P.1364-71.
  7. Özşeker ZF. Öksürüğün Nadir Nedenleri. Yılmaz V, editör. ÖKSÜRÜK: Nedenler, Tanı ve Tedavi. 1. Baskı. İstanbul: TÜSAD Eğitim Kitapları Serisi; 2012. p.129 -139.
  8. Kuyucu T. Öksürük, Astımda Öksürük. Yılmaz V, editör. ÖKSÜRÜK: Nedenler, Tanı ve Tedavi. 1. Baskı. İstanbul: TÜSAD Eğitim Kitapları Serisi; 2012. p.43 -49.
  9. Salem H, Aviao DM. Antitussive drugs. Am J Med Sci 1964, 247. P.580-585.
  10. Çağlayan B. Nonastmatik Eozinofilik Bronşit. Yılmaz V, editör. ÖKSÜRÜK: Nedenler, Tanı ve Tedavi. 1. Baskı. İstanbul: TÜSAD Eğitim Kitapları Serisi; 2012. p.91 -95.
  11. Lazarus A, Myers J, Fuhrer G. Bronchiectasis in adults: a review. Postgrad Med 2008; 120 (3): 113-121.
  12. Rosen MJ. Chronic cough due to bronchiectasis: ACCP evidence -based clinical practice guidelines, Chest 2006; 129, p. 122-131.



Yorumlar (2)
Mevlüt 5 yıl önce
Slm arkadaşlar herkese geçmiş olsun benimde yıllardır geçmek bilmeyen bir öksürük şikayetim vardi bitkiler sayesinde kurtuldum
Bakın yıllarca çektim inanın öksürüğün kitabını yazacak hale geldim
Öksürmekten yemek yiyemez rahat konuşamaz sosyal ortamda kötü etkilenir Afedersiniz cinsel hayatınızı dahi kötü etkiler
Beyin kanaması göğüs yirtilmasi kasık agrimasi gibi kötü sonuçlar doğurabilir
Ben her şey denedim doktor filmler nefes testi röntgen kan tahlili idrar tahlili sonuç alamadım. Ama sonunda buldum çözümü.
Arife 4 yıl önce
Neymiş
Günün Anketi Tümü
En Çok Sevdiğiniz Renk Hangisi?
Namaz Vakti 31 Mart 2023
İmsak 05:16
Güneş 06:43
Öğle 13:13
İkindi 16:46
Akşam 19:34
Yatsı 20:55
Puan Durumu
Takımlar O P
1. Galatasaray 25 60
2. Fenerbahçe 24 54
3. Beşiktaş 25 49
4. A.Demirspor 25 45
5. Trabzonspor 25 44
6. Başakşehir 24 41
7. Kayserispor 25 38
8. Konyaspor 25 34
9. Karagümrük 24 31
10. Antalyaspor 25 28
11. Alanyaspor 25 28
12. Sivasspor 25 27
13. Kasımpaşa 25 26
14. Gaziantep FK 25 25
15. Ankaragücü 24 25
16. İstanbulspor 24 24
17. Giresunspor 24 23
18. Hatayspor 24 23
19. Ümraniye 25 22
Takımlar O P
1. Samsunspor 28 60
2. Eyüpspor 28 53
3. Rizespor 27 52
4. Sakaryaspor 28 52
5. Pendikspor 27 50
6. Keçiörengücü 28 47
7. Bodrumspor 28 45
8. Manisa FK 27 42
9. Göztepe 27 41
10. Boluspor 27 41
11. Bandırmaspor 27 40
12. Altay 28 28
13. Tuzlaspor 27 28
14. Erzurumspor 27 25
15. Adanaspor 28 25
16. Altınordu 27 23
17. Gençlerbirliği 27 21
18. Denizlispor 28 17
19. Yeni Malatyaspor 28 16
Takımlar O P
1. Arsenal 28 69
2. M.City 27 61
3. M. United 26 50
4. Tottenham 28 49
5. Newcastle 26 47
6. Liverpool 26 42
7. Brighton 25 42
8. Brentford 27 42
9. Fulham 27 39
10. Chelsea 27 38
11. Aston Villa 27 38
12. Crystal Palace 28 27
13. Wolves 28 27
14. Leeds United 27 26
15. Everton 28 26
16. Nottingham Forest 27 26
17. Leicester City 27 25
18. West Ham United 26 24
19. Bournemouth 27 24
20. Southampton 28 23
Takımlar O P
1. Barcelona 26 68
2. Real Madrid 26 56
3. Atletico Madrid 26 51
4. Real Sociedad 26 48
5. Real Betis 26 45
6. Villarreal 26 41
7. Athletic Bilbao 26 36
8. Rayo Vallecano 26 36
9. Osasuna 26 34
10. Celta Vigo 26 34
11. Mallorca 26 32
12. Girona 26 31
13. Getafe 26 29
14. Sevilla 26 28
15. Cadiz 26 28
16. Real Valladolid 26 28
17. Espanyol 26 27
18. Valencia 26 26
19. Almeria 26 26
20. Elche 26 13