Ceviz'in Tarihçesi Ve Hakkında Bilinmesi Gerekenler

Ceviz (Juglans regia L.), botanikte Dicotiledoneae sınıfı Juglandales takımı, Juglandaceae familyası ve Juglans cinsinde yer alır. Juglans cinsi içerisinde günümüzde özellikleri belirlenen 18 türden en önemlisi ve üstün meyve kalitesi ile ceviz denildiğinde ilk akla gelen, “Anadolu cevizi”, “İran cevizi” ve “İngiliz cevizi” olarak da adlandırılan J. regia’ dır.

Yabani formdaki ceviz türleri dünyanın birçok yerinde yayılma alanı bulmuştur. Ancak, cevizin anavatanı, bazılarına göre İran’ın Ghilan bölgesi, bazılarına göre ise Çin’dir. Bunlara karşılık daha büyük bir çoğunluk ise cevizin anavatanı olarak çok daha geniş bir alanı göstermektedirler.

Kökeni itibariyle dünyada büyük bir doğal yayılma alanına sahip olan Anadolu cevizi (Juglans regia L.) çeşitli göçler ve ticaret kervanları vasıtasıyla doğal yayılma alanı dışına da götürülmüş olup, bugün tropik bölgeler dışında hemen hemen dünyanın her yerinde yetiştiriciliği yapılan bir meyve türü durumundadır.

İÇİNDEKİLER:

1. Ceviz'in Tarihçesi
2. Ceviz'in Tanımı
3. Ceviz Türleri
4. Ceviz ülkemizde ne zamandan beri bilinmektedir?
5. Ceviz yetiştiriciliği karlı mıdır?
6. Ceviz'in faydaları

CEVİZ'İN TARİHÇESİ
Ceviz, Orta Asya sıradağlarının doğal bitki örtüsüdür. Ceviz buradan Sincan'a ( Doğu Türkistan), Kazakistan'ın bir kısmına, Özbekistan'a, Kırgızistan'ın Güneyine, Nepal Dağlarına, Tibet’e, Hindistan’ın Kuzeyine ve Pakistan üzerinden Afganistan’a, Tacikistan'a, Türkmenistan’a, İran’a, Irak'a, Azerbaycan’ın bir kısmına, Ermenistan'a, Gürcistan'a, Türkiye'nin Doğusuna geçmiş ve zamanla Türkiye'nin tamamına yayılmıştır.

Ceviz, Bulgaristan, eski Yugoslavya, Romanya ve Yunanistan'ın da doğal bitki örtüsü içinde yer alır. Yunanistan'dan Romanya’ya geçen ceviz, orada Jovis Glanas ( Jüpiter'in Meyvesi) olarak isimlendirilmiştir. Günümüzde cevizin bilimsel adı olarak kullanılan Juglans kelimesi, Jovis Glans 'dan türetilmiştir. İtalya'dan Fransa'ya ve İspanya'ya götürülen ceviz, oradan Portekiz'e ve Almanya'nın güneyine geçmiştir. 16.Yüzyılın ortalarında İngiltere’ye götürülen ceviz,17.Yüzyılın sonlarında ABD'ye ulaşmıştır.

İlk göçmenler, Amerika’nın siyah cevizden ayırt etmek amacıyla cevizi İngiliz ceviz( English Walnut) olarak isimlendirmişlerdir. Sonraları meyvecilerin çoğunluğu İran ceviz(Persian Walnut) ismini tercih etmiş olup, günümüz batılı yazarları genellikle bu ismi kullanmaktadır. İsmi İngiliz cevizi veya İran cevizi olarak söylense de ülkemizin öz meyvesi olan ceviz( Anadolu cevizi) /Juglans regia/royal walnut/kral ceviz), dünyanın birçok yerinde ekonomik olarak yetiştirilmekte ve sert kabuklu meyveler arasında çok saygın bir yere sahip bulunmaktadır.

CEVİZ'İN TANIMI
Ceviz, cevizgiller (Juglandaceae) familyasından Juglans cinsinden tek tüysü yaprakları karşılıklı dizilmiş ve aromatik kokulu ağaç türlerinin ortak adı.

Kışın yaprağını döken ağaçlardır. Genç sürgünlerin özü bölmelidir. Tomurcuklar az sayıda pullarla örtülmüştür. Yaprakçıkların kenarları bazı türlerde ince dişli, bazılarda ise düzdür (tam kenarlı). Yaprakçık sayısı türlere göre (3) 5-23 arasında değişir.

Çiçekler bir evcikli dir. Erkek çiçekler bir önceki yılın sürgünlerinde yan durumlu, aşağıya sarkan kedicik halinde kurul oluşturur. Kurullar dallanmamıştır. Her bir erkek çiçeğin 1 brahte, 2 brahtecik ile 3-4 loplu bir çevre yaprağı (çanak) vardır. Etamin sayısı 7-105 dir.Dişi çiçekler ise yeni sürgünlerin ucunda terminal (tepede) durumlu dik duran 2-8 çiçekli fakir kurullar oluşturur. Dişi çiçeğin de 1 brahte, 2 brahtecik, 4 loplu çevre yaprağı vardır. Bunlar ovaryumla kaynaşmıştır, yalnız uçları serbesttir. Ovaryum alt durumludur; etli kalın 2 stigması oldukça gelişmiştir.

Sonbaharda olgunlaşan büyük çekirdekli sulu meyvenin iç kısmı 2 bölmeye ayrılmıştır. Tohum 2 loplu, yağlı ve lezzetlidir.

Odununun özü koyu, dış kısmı açık renkli, ağır ve güzel cila kabul eden odunları vardır.

CEVİZ TÜRLER

• Seksiyon Juglans. Yapraklar büyük (20–45 cm) ile 5-9 geniş yaprakçıklı, saçsız, kenarları tamdır. Odunu serttir. Güneydoğu Avrupa ile Asya.
• Adi ceviz (Juglans regia) (J. duclouxiana, J. fallax, J. orientis) Türkiye.
• Seksiyon Rhysocaryon. Yapraklar büyük (20–50 cm) ile 11-23 ince yaprakçıklı, ince tüylü, kenarı dişlidir. Odunu serttir. Kuzey Amerika, Güney Amerika.
• Arjantin cevizi (Juglans australis) (J. boliviana)
• Brezilya cevizi (Juglans brasiliensis)
• Kaliforniya cevizi (Juglans californica)
• Hinds cevizi (Juglans hindsii)
• Nuevo Leon cevizi (Juglans hirsuta)
• Jamaika cevizi (Juglans jamaicensis) (J. insularis)
• Arizona cevizi (Juglans major) (J. arizonica, J. elaeopyron, J. torreyi)
• Juglans major var. glabrata
• Teksas cevizi (Juglans microcarpa) (J. rupestris)
• Juglans microcarpa var. stewartii
• Meksika cevizi (Juglans mollis)
• And Dağları cevizi (Juglans neotropica) (J. honorei)
• Kara ceviz (Juglans nigra)
• Juglans olanchana
• Peru cevizi (Juglans peruviana)
• Juglans soratensis
• Guatemala cevizi (Juglans steyermarkii)
• Venezuela cevizi (Juglans venezuelensis)
• Seksiyon Cardiocaryon. Yapraklar çok büyük (40–90 cm) ile 11-19 geniş yaprakçıklı, yumuşak tüylü, kenarları dişlidir. Odunu yumuşaktır. Kuzeydoğu Asya, doğu Kuzey Amerika.
• Japon cevizi (Juglans ailantifolia) (J. cordiformis, J. sieboldiana)
• Boz ceviz (Juglans cinerea)
• Çin cevizi veya Mançurya cevizi (Juglans mandschurica) J. cathayensis, J. formosana, J. hopeiensis, J. stenocarpa)

Hibridler (melezler)

• Juglans × bixbyi J. ailantifolia × J. cinerea
• Juglans × intermedia J. nigra × J. regia
• Juglans × notha J. ailantifolia × J. regia
• Juglans × quadrangulata J. cinerea × J. regia
• Juglans × sinensis J. mandschurica × J. regia
• Juglans × paradox J. hindsii × J. regia
• Juglans × royal J. hindsii × J. nigra

CEVİZ ÜLKEMİZDE NE ZAMANDAN BERİ BİLİNMEKTEDİR?
Cevizin ülkemizdeki geçmişi binlerce yıla dayanır. Ülkemiz coğrafyası cevizin doğal yayılma alanı içinde kalmakta, bu nedenle Anadolu bilimsel kaynaklarda cevizin gen merkezlerinden biri olarak kabul edilmektedir.
Ceviz ağaçları hem yabani(çöğür), hem de kültür bitkisi( aşılı) olarak ülkemizin birçok yerinde deniz kıyısından 2000 metreye kadar ( Bahçesaray/Müküs/Van) ekonomik olarak yetiştirilir. Kafkasya'dan Japonya'ya kadar bölgede 3000metreye kadar olan yükseltide de yetişebilmektedir.

Diğer ceviz türleri ve melez/hibrit cevizler bilindiği kadar ülkemizde yaygın bir şekilde yoktur. Oysa gerek siyah cevizler, gerekse melez cevizler batı Avrupa ülkelerinde birkaç yüzyıldır yetiştirilmekte ve genellikle anaç olarak kullanılmaktadır.

CEVİZ YETİŞTİRİCİLİĞİ KARLI MIDIR?
Meyve türlerinden herhangi birisiyle yapılacak bir yetiştiricilikte, kârlılıktan bahsedebilmek için öncelikle onun ekonomik ömrüne bakmak gerekir. Mesela bodur elma yetiştiriciliği, eğer pazar şartları uygunsa, kısa vadede çok karlı bir yetiştiriciliktir. Kuruluşun hemen ikinci yılında masrafların önemli bir bölümünü karşılamaya başlar; üçüncü-dördüncü yılda bahçe kara geçer. Sonraki 10-12 yılda çok bol mahsul verir (6-10 ton/da) ve yetiştiricisine çok para kazandırır.

Daha sonraki yıllarda...
Daha sonraki yıllarda bahçeyi bir başka meyve türüyle yenilemek gerekir; çünkü bodur elma bahçesinin ekonomik ömrü bitmiştir. Piyasa değeri olan diğer meyve türleriyle yapacağınız bodur meyve yetiştiriciliğinde ekonomik ömrü biraz uzun olsa da, pek fazla değişen bir şey olmaz ve bütün bodur meyve bahçeleri kuruluşundan itibaren 20-25 yılda devreden çıkarlar.

Klasik anaçlarla bahçe kurulduğunda ise, ömür biraz uzasa da, bu kez bodur meyve yetiştiriciliğinde gözlenen hızlı kar dönüşümü gerçekleşmez. Daha doğrusu klasik anaçlarla kurulan meyve bahçelerinde kar dönüşümü ceviz bahçelerinden pek de farklı olmaz. Fakat klasik anaçlarla kurulan meyve bahçelerinin hepsinde ekonomik ömür ve en fazla 40-45 yılda sona erdiği halde ( eğer iyi kurulmuşsa sadece Antepfıstığında ve zeytinde bu süre 100 yılı veya biraz daha fazla olabilir) , iyi kurulmuş bir ceviz bahçesinde ekonomik ömür için kolaylıkla 300 -500 yıldan bahsedebiliriz. Nitekim ülkemizin değişik yörelerinde yaptığımız gezilerde 300-500 yıllık ceviz ağaçlarının hala bol miktarda meyve verdiğini görmekteyiz.

Nitekim yeni çeşitlerin aşılı fidanlarıyla kurulan ceviz bahçelerinde 3-5 yıl içinde yapılan masrafları karşılayacak kadar gelir elde edilebilir. Ülkemizde yeteri kadar aşılı ceviz fidanı üretildiği için, makul fiyata istenilen ceviz çeşidinin fidanını bulmak ise mümkündür. Ceviz fidanları güçlü kök sistemlerine sahip oldukları için, herhangi bir telli sisteme gerek kalmadan tek başlarına gelişebilirler. Bu da ceviz bahçesinin kuruluşunu kolaylaştıran ve kuruluş masraflarını azaltan bir faktör olarak karşımıza çıkar. Anlaşılacağı gibi ceviz bahçesi kurmak diğer meyve türleri ile bahçe kurmak kadar kolay hale gelmiş ve kuruluş masrafları oldukça azalmıştır.

CEVİZ'İN FAYDALARI
Günde 3-5 tane tüketilmesi önerilen cevizin faydalarını şu şekilde sıralayabiliriz:  

1. Cevizdeki yüksek orandaki omega-3 yağ asitleri kalp hastalıklarını, diyabeti, inmeyi, yüksek kan basıncını ve klinik depresyonu azaltıyor.
2. Ceviz tüketimi kandaki kolesterol seviyesini düşürüyor ve de kalp atışlarında düzensizliği önlüyor.   
3. Cevizdeki fitosteroller, kalın bağırsak, göğüs ve prostat kanseri gibi kanser türlerinden korunma sağlıyor, bağışıklık sistemini güçlendiriyor.
4. Ceviz, damarlarda daha az pıhtılaşma özelliği olan kan tipinin üretimine ve iyi kolesterol oranının kötü kolesterol oranına göre artmasına yardım ediyor, kolesterolün damarları tıkama aşamasında önemli bir adım olan şişme ve kızarıklığı azaltabiliyor.
5. Cevizdeki l-arginin kan damarlarının iç tarafının pürüzsüz ve düzgün olmasını sağlayarak kan-damar sisteminin rahatlamasını sağlıyor. Cevizdeki yağ asitlerinin kalp hastalıklarını önleme etkileri de mevcut.
6. Beyne benzeyen ceviz, kavrama ve anlamayı geliştiriyor. Asya'da ceviz hala beyin gıdası olarak kabul ediliyor, bu ülkelerde öğrenciler, sınavlardan önce ceviz yiyerek notlarını yükseltebileceklerine inanıyor.
7. Omega-3 yağ oranı düşük çocuklarda daha yüksek hiperaktif olma özelliği, daha fazla öğrenim ve davranış bozuklukları, daha fazla huysuzluk ve uyku düzensizlikleri gözlemleniyor. Ceviz, bu sorunları önleyen omega-3 bakımından çok zengin.
8. Cevizdeki yağ profili, fitosteroller ve magnezyum, safra taşı oluşumunun önüne geçiyor.
9. Cevizdeki melatonin, beyin bezesi tarafından salgılanan melatoninin insan vücudunun kullanıma hazır formunu içeriyor. Melatonin, gece çalışan ve zaman farkından dolayı uyku düzensizliği çeken kişilerde uyuma rahatsızlıklarını ortadan kaldırabiliyor.
10. Cevizin, antioksidan özelliği dolayısıyla Kardiyovasküler ve sinir sistemine zarar veren Parkinson ve Alzheimer gibi çok kuvvetli hastalıkların gelişimini erteleyebileceği veya azaltabileceği ileri sürülüyor.
11. Ceviz, antioksidan savunmada önemli olan birtakım enzimlerde zorunlu Kofaktörler olarak görev yapan manganez ve bakır içeriyor.

 Ceviz ağacının dibinde neden oturulmaz?
"Ceviz ağacının dibinde ve gölgesinde oturulmaz, adamı erken öldürür" denir. Peki, bunun neden söylenildiğini hiç düşündünüz mü? İşte Cevabı - Tıklayınız!

Hazırlayan: Piramit Haber / Mehmet Berke