Osmanlı'da harem işte böyleydi!

Osmanlı zamanında evler ve devlet adamlarının konutları demek olan saraylar, harem ve selamlık diye ikiye ayrılmıştı. Girilmesi yasak olan harem kısmı kadınların ikametine tahsis edilmişti.

Manşet 12.12.2012, 20:18 12.12.2012, 20:33

Tartışmaların tepe noktasında 'Osmanlı'da Harem' var. Şimdiye kadar oryantalistlerin yazdıklarıyla bilenen 'Harem olayını' Derin Tarih Dergisi'nden Prof. Ahmet Akgündüz 10 soruda cevapladı.

1-HAREM NE DEMEKTİR?

Harem, 'Girilmesi yasak olan yer' anlamındadır. Mekke ve Medine'ye gayrimüslimler giremediğinden her ikisinde birden 'Haremeyn' adı verilmektedir.

HAREM ÜÇE AYRILIR

1. Kısım Hareme Medhal kısmıdır ki, burada dârüssaâde ağası ve Harem ağalarının emri altındaki erkek köleler istihdam olunmaktadır.

2. Kısım, asıl Harem'de yaşayan kadınefendilerin, şehzade haremlerinin, padişahların ve padişah ailesi mefhumu içine giren herkesin hizmetçisi durumunda olan cariyelerdir. Bunların padişahların karı koca hayatı ile ilgileri yoktur.

3. Kısım, asıl Harem'de yaşayan ve 'padişahın ailesi' kavramı adı altında toplanan kişilerdir.

2- BATILI YAZARLARIN HAREM'LE İLGİLİ KİTAPLARI GERÇEKLERİ YANSITIYOR MU?

Harem'le ilgili Batılı yazarların yazdıkları hayal ürünü ve de gerçek dışı olayları 1960'lı yıllarda Harem'in restorasyonunda görev alan Mualla Anhegger'den dinleyelim:

Harem Padişahın dilediği kadınla yatması için düzenlenmiş bir kurum değil. Mimarisi bile buna göre düzenlenmemiş. Padişahın cariyeleri görebilmesi ve aralarından birini seçebilmesi mümkün değil. Harem bir üniversite gibi düşünülmüş. Cariyeler ise öğrenci. Çünkü cariyeler köle değil Padişahın cinsel kölesi hiç değil. En doğru deyim, cariyenin padişahın evlatlığı olduğudur.

Haremdekiler son derece iyi yetişmiş, terbiye edilmiş, zeki ve yetenekli kimseler. Onların da amacı devlet kademesinde yükselmek.

3- BATILI RESSAMLARIN HAREM TASVİRLERİ HAYAL ÜRÜNÜ MÜDÜR?

Harem'le ilgili bazı kitaplar ve dergilerde yayınlanan çıplak resimlerin aslı esası yoktur ve Batılı ressamların hayal kuvvetlerinin mahsulüdür. Padişahın süt banyosu yaptığını, cariyelerin ortasında çırılçıplak poz verdiğini gösteren resimler uydurmadır. Hubânnâmed'de kayd edilen ve bir doğum sahnesini canlandıran resim, Osmanlı kaynaklarındaki en açık olanıdır.

Türkiye'yi ziyaret eden seyyahlardan çoğunun Türkçe'yi bilmemeleri, gayrimüslümlerden dinledikleri kulaktan dolma hikayeler bu tür yanlış resimlerin ortaya çıkmasına neden olmuştur.

4- SARAY'DAKİ CARİYELERİN HEPSİ PADİŞAHLARIN HANIMLARI MIYDI? DEĞİLSE GÖREVLERİ NELERDİ?

Harem mektebinde yetişen cariyeler 2 gruba ayrılır:

1- Asıl Harem’in ve padişah ile ailesinin hizmetlerini gören cariyeler grubu ki, haremde sayıları bazen 400-500’e ulaşan cariyelerin %90’ını bunlar teşkil etmektedir. Bunların, Harem’in ve padişah ile karı-koca hizmetlerini yerine getirmek dışında herhangi bir şekilde padişah ile karı-koca hayatı yaşamaları mevzubahis değildir.

Saray cariyeleri 4 gruba ayrılır

a- Acemiler b- Cariyeler c- Kalfalar d- Ustalar

2- Padişahın ailesi arasında yer alan gözdeler, ikballer ve kadınefendiler grubu.

5- HAREM’DEKİ CARİYELER EVLENEBİLİRLER MİYDİ?

Cariyelerin evlenmeleri meselesini statülerine göre ayrı ayrı izah etmek gerekmektedir:

1. Grup, padişahlar veya şehzadelerin has odalığı olan cariyelerdir. Padişahlar, kendileri için odalık terbiye edilen cariyelerin hepsiyle münasebet kurmuyordu. Münasebet kurdukları belli sayılarda idi ki, bunların bir kısmı kadın efendi, bir kısmı ikbal oluyordu.

2. Grup olan hizmet cariyeleri, kalfalarve ustalar ise cariyelik süreleri olan 9 yılı doldurduktan sonra âzâd edilir ve ellerine ‘çırağ kâğıdı’ verilerek saraydan gitmelerine izin verilirdi. Ayrılmak istemeyenler sarayda kalırdı.

6- OSMANLI PADİŞAHLARININ EŞLERİ SAYILAN CARİYELERDEN KADINEFENDİLER KİMLERDİR?

Kadınefendiler, Osmanlı padişahlarının bazen 4 kadınla evlenme sınırına riayet ederek nikâh akdiyle evlendikleri, bazen de nikâh akdi yapmadan beraber yaşadıkları ve ancak ‘ümm-i veled’ statüsündeki, yani çocuk sahibi oldukları kadın veya kadınefendi denilen cariyelerdir.

Padişahın ilk kadınına baş kadınefendi denilirdi. Diğerleri de ikinci, üçüncü, dördüncü diye anılır.

Osmanlı Devleti’nin duraklaması, hatta gerilemesinde en büyük rolü oynayan sebeplerden biri de, 100 yıla yakın kadınefendilerin devlet işlerine karışmaları olmuştur.

IV. Mehmed’i idare eden Hatice Turhan Sultan’dan sonra ise bu adalet ortadan kalktı.

7- OSMANLI PADİŞAHLARININ KARI-KOCA HAYATI YAŞADIKLARI CARİYELERDEN İKBALLER KİMLERDİR?

İkballer, padişahların karı-koca hayatı yaşadıkları ve ancak genellikle çocuk sahibi olmadıkları cariyelerdir.

İkballik meselesi, duraklama ve gerileme devri padişahlarının tahta çıktıktan sonra aldıkları kadınlar olarak başlamış, 19. Yüzyılda ise Harem’in itibarlı kadınları arasında yerlerini almışlardır.

İkballer, kadınefendilerin ölüm, boşanma ve benzeri sebeplerle padişahtan ayrılmaları ile terfi ederler. İkballerin hususî maiyetleri vardı ve hizmetlerinde cariyeler bulunurdu.

8- GÖZDELER, PEYKLER VE HAS ODALIKLAR

Padişahın genellikle sayıları 4’ü bulan kadınefendileri, ikballer arasından seçilirdi.

İkballer ise has odalık, peyk veya gözde adıyla anılan cariyeler arasından seçilirdi. II. Mustafa zamanında ikballik müessesi ortaya çıkıncaya kadar kadınefendiler de doğrudan has odalık, peyk veya gözde tabir edilen cariyeler arasından temin edilirdi.

Has odalıklar da peyk ve gözde adıyla 2’ye ayrılırdı. Peyk ve gözdelerin adedi en fazla 4 olurdu. Bunlardan padişahın beğenisini kazananlar ile ondan çocuğu olanlar ikbal veya kadınefendi olurlar.

9- PADİŞAHLAR İLE HAREM’DEKİ KADINLARI ARASINDA MEKTUPLAŞMALAR OLUR MUYDU?

Meşru dairede padişahların kadınlarına ve Harem’deki kadınların padişahlara veya tam tersine sultanların ve Harem’deki kadınların padişahlara veya damat adaylarına meşru bir tarzda aşk ve muhabbet mektupları yazmaları caizdir.

‘Harem’den Aşk Mektupları’ diye bilinen ve aslında Harem hazinesinde saklı olduğu halde Cumhuriyet’ten sonra ortaya dökülen aşk mektuplarıdır.

Bunlardan en meşhuru Hürrem Sultan’ın Kanuni Sultan Süleyman’a yazdığı mektuptur. Bir diğeri ise I. Abdülhamid’in kadınefendisi Ruhşah’a yazdığı mektuptur.

10- OSMANLI HAREMİ’NDEKİ ERKEK PERSONELİN GÖREVLERİ NELERDİR?

Osmanlı Haremi’ne alınan hadım erkek hizmetçiler 2 guruba ayrılmaktadır:

1- Ak Hadımlar: İslâm hukunda erkeklerin hadım edilmesi yasaklandığından dolayı Osmanlı Devleti’nin genişleme yıllarında İstanbul’a çok sayıda Macar, Alman ve Slav esir getiriliyordu. Daha sonraları Gürcü, Ermeni ve Çekerkezlerden temin edildi. Akağaların en önemli görevi, padişahın mâbeyn daireleri ile Harem dairesini korumak ve gerekli hizmetleri görmekti. Dış göreve atandıklarında vezâret payesi verilir ve genellikle Mısır valiliğine gönderilirdi.

2- Siyah Hadımlar: Fitneye daha çok yol açma ihtimali, teminindeki güçlük ve hadım edilmelerinin zorluğu ve dayanıksız olmaları sebebiyle özellikle III. Murad zamanında Osmanlı Haremi’nde ak hadımların yerini zenci hadımlar aldı.

Harem ağalarının sayıları Fatih zamanında 20’yi, 1517’de 40’ı, 1537’de 20’yi nihayet bu sayı 100’ü geçmesine rağmen, Batılı kaynaklar sadece karalamak uğruna bu sayıyı 800 olarak ifade etmişlerdir.

	İmsak	04:12
	Güneş	05:52
	Öğle	13:06
	İkindi	16:57
	Akşam	20:10
	Yatsı	21:43

Takımlar	O	P
1. Galatasaray	34	93
2. Fenerbahçe	34	89
3. Trabzonspor	34	58
4. Başakşehir	34	52
5. Beşiktaş	34	51
6. Kasımpasa	34	49
7. Rizespor	34	49
8. Alanyaspor	34	48
9. Sivasspor	34	48
10. Antalyaspor	34	45
11. A.Demirspor	34	41
12. Kayserispor	34	40
13. Samsunspor	34	39
14. Ankaragücü	34	38
15. Karagümrük	34	36
16. Konyaspor	34	36
17. Gaziantep FK	34	34
18. Hatayspor	34	33
19. Pendikspor	34	30
20. İstanbulspor	34	16

Takımlar	O	P
1. Eyüpspor	32	72
2. Göztepe	32	66
3. Sakaryaspor	32	57
4. Kocaelispor	32	55
5. Ahlatçı Çorum FK	32	55
6. Bodrumspor	32	53
7. Boluspor	32	50
8. Bandırmaspor	32	47
9. Gençlerbirliği	32	47
10. Erzurumspor	32	44
11. Keçiörengücü	32	39
12. Manisa FK	32	37
13. Ümraniye	32	37
14. Şanlıurfaspor	32	34
15. Tuzlaspor	32	34
16. Adanaspor	32	33
17. Altay	32	15
18. Giresunspor	32	7

Takımlar	O	P
1. Arsenal	35	80
2. M.City	34	79
3. Liverpool	35	75
4. Aston Villa	35	67
5. Tottenham	34	60
6. M. United	34	54
7. Newcastle	34	53
8. Chelsea	34	51
9. West Ham United	35	49
10. Bournemouth	35	48
11. Wolves	35	46
12. Brighton	34	44
13. Fulham	35	43
14. Crystal Palace	35	40
15. Everton	35	36
16. Brentford	35	35
17. Nottingham Forest	35	26
18. Luton Town	35	25
19. Burnley	35	24
20. Sheffield United	35	16

Takımlar	O	P
1. Real Madrid	33	84
2. Barcelona	33	73
3. Girona	33	71
4. Atletico Madrid	33	64
5. Athletic Bilbao	33	58
6. Real Sociedad	33	51
7. Real Betis	33	49
8. Valencia	33	47
9. Villarreal	33	45
10. Getafe	33	43
11. Osasuna	33	39
12. Deportivo Alaves	33	38
13. Sevilla	33	38
14. Las Palmas	33	37
15. Rayo Vallecano	33	34
16. Mallorca	33	32
17. Celta Vigo	33	31
18. Cadiz	33	26
19. Granada	33	21
20. Almeria	33	14