Piramit Haber Yazma Teknikleri

Haber yazımında, yayımlanacak aracın özellikleri de göz önünde bulundurularak çeşitli yazım teknikleri uygulanmaktadır. Haber, bir olayın geniş bir kitle tarafından anlaşılmasını amaçladığından, bir olay, yer/zaman kısıtlılıklarını da göz önünde bulundurarak en iyi ve eksiksiz, okurun zihninde hiçbir şüphe bırakmayacak şekilde yazılması gereği bulunmaktadır.

Bu amaçla, haberin yayımlanacağı tüm araçlarda uygulanmakta olan beş teknikten bahsedilebilir. Bunlar; ters piramit, düz piramit, dörtgen, konuşma dili ve serbest yazım teknikleridir;

1) TERS PİRAMİT TEKNİĞİ
Ters piramit tekniği haber yazma teknikleri içinde en eskisi ve günümüzde en fazla kullanılanıdır. Ters piramit tekniğinde habere ilişkin en önemli ve en can alıcı unsurlar ön plana çıkartılarak ilk paragraflarda, ikinci ve üçüncü derecedeki önemli unsurlara da birbirini izleyen paragraflarda yer verilmektedir. Bu teknikte haberin özeti, girişte verilmektedir. Okumayı kolaylaştırıp tekrarı önleyen, merakı tatmin eden, sayfa düzenini, haberi kesme ve genişletmeyi kolaylaştıran ve haber yazımını hızlandıran bu teknik, bütün haber türleri ve iletişim araçları için uygulama olanağına sahiptir.

Ters Piramit Tekniği İle Yazılan Haber Örneği;

Haber Başlığı:
İstanbul-Antalya arasında, tren ve otobüs bağlantılı seferler başlatıldı

Giriş (spot):
TCDD’nin, İstanbul-Antalya arasında tren ve otobüs bağlantılı seferler başlattığı ve bu sistemin diğer taşıma şekillerine göre daha ekonomik olduğu bildirildi.

Haber Detayı:
TCDD’den yapılan açıklamada, İstanbul’dan Antalya’ya ya da Antalya’dan İstanbul’a tatile gidecek yolcular için her gün Pamukkale Ekspres trenine Dinar’dan bağlantı sağlandığı ve Dinar’dan otobüslerle, Antalya ve İstanbul’a ulaşım sağlandığı, indirimsiz ücretin 17 milyon 500 bin lira olduğu belirtildi. 60 yaş üzerindeki yolculara, öğretmenlere, öğrencilere, gidiş-dönüş biletlerine, askeri yolcu biletlerine ve özürlü yolcular, basın mensupları ile sporcu gruplarına yüzde 20 oranında indirim uygulanıyor.

2) DÜZ PİRAMİT TEKNİĞİ
Bu teknikte haber, bir öykü tarzında başlar ve az önemli unsurlar önce verilerek, olayın detayı haberin sonunda okura sunulur. Düz piramit tekniği, öykülü bir giriş sunabilmesinden dolayı, giriş cümlelerinde yoruma da yer verilmektedir. Bu teknik, daha çok dergi haberciliğinde tercih edilmektedir.

Düz Piramit Tekniği İle Yazılan Haber Örneği;

Haber Başlığı:
Emekliye işkence

Haber Detayı:
Burası Türkiye. Burada insanın değeri yok. İşte kanıt: SSK, 2000 yılından bu yana işçi emeklilerinin maaş zammını enflasyona endeksledi. Enflasyon ne kadar artarsa, işçi o kadar zam alıyordu. Enflasyon aybaşında açıklanırken, işçiye ayın 20′sinden sonra maaş veriliyordu. Yani, işçiler her ay 20 gün kazık yiyordu. Bir emekli buna itiraz etti. Dava açtı. Alacağını faiziyle istedi. Davayı da kazandı.

Devlet, her işçi emeklisine, aldığı maaşa göre 90 ile 200 milyon arasında fark ödemeye mahkûm oldu. Çalışma Bakanı Yaşar Okuyan, Yargıtay’a gitti. 21. Hukuk Dairesi emekli lehine karar verdi. Bu karar ‘emsal’ teşkil ediyordu. Yani emeklilerin tek tek dava açmasına gerek kalmadan hepsine gasp edilen farkları ödenecekti. Ama Bakan Okuyan bu kez konuyu Yargıtay Genel Kurulu’na götürdü.

Şimdi Yargıtay kararı beklendiği için ödeme yapılmıyor. Emeklilerin ise bundan haberi yok. Kimse bilgi vermiyor. Bu yüzden emekliler SSK’ya dilekçe vermek için kuyruğa girdi. Maaş, vizite, ilaç kuyruklarından sonra şimdi de dilekçe kuyruğu işkencesi başladı. Emekliler SSK müdürlüklerinin önünde yaz sıcağında perişan ediliyor. Bakan Okuyan, resmen emeklinin canına okuyor.

3) DÖRTGEN TEKNİĞİ
Bu teknikte amaç, haberde özü vermektir. Neden sorusunun yanıtı haberin girişinde yer alır. Ayrıntılar ise azalan bir sıralama ile sunulur. Konu, açıklayıcı nitelik taşıyan eş değer paragraflar halinde anlatılır. Yorumlayıcı haberler için geliştirilen dörtgen tekniği, daha çok haberci tarafından, haberi anlamlı bir çerçeveye oturtabilmek amacıyla kullanılır. Bu tekniğe göre haberi blok ya da kareler olarak düşünmek gereklidir. Yazılan haberde paragrafların her biri eş değer olduğundan, okuyucu, haberin hepsini okumadan olayın tamamını anlayamaz. Bu teknik daha çok dergi haberciliğinde tercih edilmektedir.

Dörtgen Tekniği İle Yazılan Haber Örneği;

Haber Başlığı:
Tatilde tüp bebek sahibi olmak için uğraşıyorlar

Giriş (spot):
Yaz aylarında milyonlarca çift çocuklarıyla tatile çıkmaya hazırlanırken, bazı çiftler ise denkleştirdikleri paralarıyla bebek sahibi olabilmek için uğraşıyor. Haziran ayıyla birlikte tüp bebek merkezlerine başvuru sayısı yüzde 60′ların üzerine çıkıyor.

Haber Detayı:
Milyonlarca çift, çocuklarıyla memleket ziyaretleri ve yaz tatili hazırlığı yaparken, bazı çiftler denkleştirdikleri paralarıyla bebek sahibi olmaya çalışıyor. Tedavinin 1 ay gibi bir zaman gerektirmesi sebebiyle de özellikle çalışan aileler yaz aylarını tercih ediyor. Haziran ayından itibaren tüp bebek merkezlerine başvuran ailelerin sayısı yüzde 60′ların üzerine çıkıyor. Ayrıca, bu aylarda Rusya, Almanya ve Hollanda başta olmak üzere birçok Avrupa ülkesinden hastalar da Türkiye’ye gelerek tedavi oluyor. Uzmanlar bu noktada; “Kısırlık tedavisi sürecinde yaşayacağınız bazı maddî sıkıntılar, duygusal iniş-çıkışlarla kendinizi ve evliliğinizi riske sokmayın.” önerisinde bulunuyor.

Tedavi sürecinde çiftlere öncelikle sabır ve uyum öneren Bahçeci Kliniği ve Alman Hastanesi Tüp Bebek Merkezi Direktörü Prof. Dr. Mustafa Bahçeci, tıptaki son gelişmelerin birçok çifte anne-baba olma mutluluğu yaşattığını ve ileri yaşta olanların, yıllar önce ‘baba olamazsın’ denilen erkeklerin, genetik hastalığı olan çiftlerin bugün çocuk sahibi olabildiğini belirtiyor…

4) KONUŞMA DİLİ TEKNİĞİ
Haberlerin, sesli olarak birbirine anlatılıyormuşçasına sunulduğu radyo ve televizyon haberlerinde kullanılan konuşma dili tekniği, karşıdaki insanlarla konuşuyormuş gibi bir yazma tekniğidir. Konuşma dilindeki gibi basit ve kısa cümlelerle yapılan bu anlatımda edilgen cümleler kullanılmaktadır. Bağlaç kullanımı ve dolaylı anlatım yaygındır. Bununla birlikte haberlerin anlaşılabilir özellikte olması gerekir. Kelime zenginliği yerine, daha az kelimeyle daha çok bilgi aktarılmaya çalışılır. Açıklamalara ve geçmiş hakkındaki bilgilere yer verilmeyebilir.

Konuşma Dili Tekniği İle Yazılan Haber Örneği;
İzmir’de Konak Belediye zabıtası ve polisin ortak gerçekleştirdiği operasyonda, el konulan 30 bin CD, 1250 derecelik fırında imha edildi. Operasyonu gerçekleştiren Konak Belediye Başkanı İzgi, “Sanata ve sanatçıya saygı için korsan CD ve kitap almayın” dedi.

Konuşma Dili Tekniği ile yazılan başka bir haber örneği;
Kırıkkale’de, Milli Takım’ın Dünya Kupası’nda çeyrek finale yükselmesi sonrasında gerçekleştirilen kutlamalar sırasında, havaya rastgele açılan ateş sonucu, balkondan kutlamaları izlemek isteyen yaşlı kadın yaralandı.

5) SERBEST YAZIM TEKNİĞİ
Belirli bir tekniği olmayan bu yazım biçimi, yukarıda bahsedilen haber tekniklerindeki sınırlamalara bağlı kalmadan ve bunların standartlarına uymadan, ancak anlaşılır olmak kaydıyla, haberin, muhabirin “içinden geldiği gibi” yazmasıdır. Son yıllarda yaygınlaşan bu tür haberler, daha fazla izlenme savaşı veren televizyonların haber programlarında yoğun olarak kullanılmaktadır. Bu haberlerde izleyiciler, olayı görmüş ve yaşamış gibi haberin içine çekilmesi yönünde bir haber kurgulaması yapılmaktadır.

Serbest Yazım Tekniği İle Yazılan Haber Örneği;

Haber Başlığı:
Şoför uyudu: 7 ölü

Giriş (spot):
Çay yüklü minibüsün şoförü uyudu. Araç karşı şeride girdi ve 5 kişilik ailenin bulunduğu özel otomobille çarpıştı. Araçların hurdaya döndüğü kazada, cesetler yola saçıldı.

Haber Detayı:
Trabzon’da özel bir çay firması için çalışan 35 yaşındaki Ahmet Şafak, çay paketleriyle yüklü minibüsüyle önceki akşam yine yollardaydı. Dağıtımda görevliydi. Bu kez yanına 60 yaşındaki babası Halim Şafak ve 27 yaşındaki kardeşi Rahman Şafak’ı da almıştı. Karaman’a geldi. Küçük bir molanın ardından gece yarısı Konya’ya yola çıktı. Ancak çok yorgundu, ama siparişleri yetiştirmek zorundaydı. Gaza bastı. Daha 20 kilometre bile gitmemişti ki, uykusu geldi. Şeridinden çıktığını, karşı şeride girdiğini fark etmedi…

Aynı saatlerde Kerim Çilingir, yanında eşi, kızı, kardeşi ve yengesi ile ziyaretten Karaman’a dönüyordu. Bir an evvel eve varabilmek için o da çok süratli gidiyordu. Üzerlerine doğru gelen minibüsün farlarını gördüğünde direksiyonu kırmak için çok geç kalmıştı… Yollar başı Kasabası yakınlarında iki araç şiddetle çarpıştı. Minibüste bulunan Ahmet, babası ve kardeşi ile özel otodaki Kerim, eşi Ayşe, 12 yaşındaki kızı Seda ve kardeşi Hamza Çilingir öldü. Hacer Çilingir ise ağır yaralandı...