İÇİNDEKİLER:
Kemoterapi Nedir? Kemoterapi nasıl etki eder? Kemoterapi ne yapar? Doktorum hangi kemoterapi ilaçlarını kullanacağına nasıl karar verir? Kemoterapi için nereye giderim? Ne sıklıkta kemoterapi alacağım? Kemoterapinin bir dozunu atlayabilir miyim? Kemoterapi nasıl uygulanır? Kemoterapi esnasında nasıl hissedeceğim? Kemoterapi sırasında çalışabilir miyim? Kemoterapi alırken reçetesiz ya da reçete edilmiş başka ilaç kullanabilir miyim? Kemoterapi alırken vitamin, mineral, beslenme ürünü veya bitkisel ürün alabilir miyim? Kemoterapimin işe yaradığını nasıl anlayacağım? Sağlık sigortam kemoterapiyi öder mi? Sağlık sigortamı en iyi nasıl kullanabilirim? Klinik denemeler nedir ve benim için bir seçenek olabilir mi? Doktorunuza sormanız gereken sorular Kemoterapi esnasında duygularımız nasıl olur? Kemoterapi sırasında duygularımla nasıl başa çıkabilirim? Yan Etkiler Ve Başa Çıkma YollarıKemoterapi Nedir? Kemoterapi kanser hücrelerini yok etmek için ilaçların kullanıldığı bir kanser tedavi şeklidir.
Kemoterapi nasıl etki eder? Kemoterapi; hızlıca büyüyen ve bölünen kanser hücrelerinin büyümesini durdurarak ya da yavaşlatarak etki eder. Bununla birlikte hızlı bölünen ağzınızı, bağırsaklarınızı döşeyen ya da saçınızı uzatan sağlıklı hücrelere de zarar verir. Sağlıklı hücrelere verilen zarar yan etkilere neden olur. Sıklıkla bu yan etkiler kemoterapi bittikten sonra azalır ya da kaybolur.
Kemoterapi ne yapar? Sizin kanserinizin tipine ve ne kadar ilerlemiş olduğuna bağlı olarak:
Kanseri iyileştirir - Kemoterapi kanser hücrelerini doktorunuzun vücudunuzda onları artık tespit edemeyeceği ve tekrar büyüyemeyecekleri kadar yok ettiği zaman. Kanseri kontrol eder – Kemoterapi kanserin yayılmasını engellediği, büyümesini yavaşlattığı veya vücudun diğer kısımlarına yayılan kanser hücrelerini yok ettiği zaman. Kanser semptomlarını hafifletir (hafifletici tedavi de denir) – Kemoterapi ağrı ve basıya yol açan tümörü küçülttüğü zaman.Kemoterapi nasıl kullanılır? Bazen kemoterapi kanser tedavisinde tek seçenek olarak kullanılır. Daha sıklıkla ise, kemoterapiyi cerrahi, radyasyon tedavisi veya biyolojik tedavi ile birlikte alırsınız.
Kemoterapi:
Cerrahi veya radyasyon tedavisi öncesi tümörü küçültebilir. Buna neo-adjuvan kemoterapi denir. Cerrahi veya radyasyon tedavisi sonrası kalan kanser hücrelerini tahrip edebilir. Buna adjuvan kemoterapi denir. Radyasyon tedavisi veya biyolojik tedavinin daha iyi etkilemesine yardım eder. Tekrar çoğalan (reküran kanser) veya vücudunuzun diğer bölgelerine yayılan (metastatik kanser) kanser hücrelerini tahrip eder.Doktorum hangi kemoterapi ilaçlarını kullanacağına nasıl karar verir?
Bu seçim şunlara dayanır:
Kanserinizin tipi. Bazı kemoterapi ilaçları pek çok kanser çeşidinde kullanılır. Diğerleri ise bir ya da iki tip kanser için kullanılır. Daha önce kemoterapi alıp almamanız. Diyabet veya kalp hastalığı gibi diğer kalp hastalıklarının olup olmaması.Kemoterapi için nereye giderim? Kemoterapiyi hastanede yatarken, evde, doktorun muayenehane veya kliniğinde ya da bir hastanenin gündüz bakım servisinde (gece hastanede kalmak zorunda olmadan) alabilirsiniz. Kemoterapiyi nerede alırsanız alın, doktorunuz ve hemşireniz yan etkileri gözleyip gerekli ilaç değişikliklerini yapacaktır.
Ne sıklıkta kemoterapi alacağım? Kemoterapi için tedavi şemaları çok değişkendir. Ne sıklıkta ve ne kadar süre kemoterapi alacağınız şunlara bağlıdır:
Kanserinizin tipi ve ne kadar ilerlemiş olduğu, Tedavinin amaçları (kanserinizi iyileştirmek, büyümesini kontrol altına almak veya semptomları hafifletmek) Kemoterapinin tipi, Vücudunuzun kemoterapiye cevabı. Kemoterapiyi kürler (siklüs) halinde alabilirsiniz. Bir kür: bir kemoterapiyi bir dinlenme döneminin izlemesidir. Örneğin bir haftalık bir kemoterapi sonrası üç haftalık bir dinlenme dönemi olabilir. Bu dört hafta bir kürü oluşturur. Dinlenme dönemi vücudunuza yeni sağlıklı hücreler oluşturma şansı verir.Kemoterapinin bir dozunu atlayabilir miyim? Bir kemoterapi uygulamasını atlamak iyi değildir. Ancak bazen doktorunuz veya hemşireniz kemoterapi çizelgesini değiştirebilir. Bu durum sizde görülen yan etkilere bağlı olabilir. Bu durumda doktorunuz ya da hemşireniz ne yapacağınızı ve ne zaman yeniden tedaviye başlayacağınızı size açıklayacaktır.
Kemoterapi nasıl uygulanır? Kemoterapi pek çok değişik yoldan uygulanabilir:
Enjeksiyon. Kemoterapi kolunuz, uyluğunuz, kalçanızdaki kas içine ya da kolunuz, bacağınız veya karnınızda cilt altındaki yağlı bölgeye tek enjeksiyonla yapılır. Atardamar içine (IA). Kemoterapi doğrudan kanseri besleyen atardamarın içine uygulanır. Periton içine (IP). Kemoterapi doğrudan periton boşluğu içine uygulanır (bu alan bağırsaklar, mide, karaciğer ve yumurtalıklar gibi organları içerir). Toplardamar içine (IV). Kemoterapi doğrudan bir toplardamara verilir. Topikal. Kemoterapi krem şeklinde cildinize sürülür. Oral (Ağızdan). Kemoterapi hap, kapsül veya sıvı şeklinde yutulur.Kemoterapiyi bir toplardamardan (IV) alma konusunda bilinmesi gerekenler Kemoterapi sıklıkla elinizin üstündeki ya da ön kolunuzdaki bir toplardamarın içine yerleştirilen ince bir iğneden doğru uygulanır. Hemşireniz her tedavinin başında iğneyi yerleştirir ve bitince çıkarır. Damardan kemoterapi alırken ağrı veya yanma hissederseniz doktorunuz veya hemşirenize hemen bildirin.
Kemoterapi çoğunlukla kateterler ve portlar aracılığıyla, bazen de bir pompa yardımıyla verilir.
Kateterler: Kateter yumuşak ince bir tüptür. Kateterin bir ucunu bir cerrah, büyük bir toplardamara, sıklıkla göğüs bölgesindekilere yerleştirir. Kateterin diğer ucu vücudunuzun dışında kalır. Pek çok kateter kemoterapinizin tümü bitene kadar yerinde kalır. Kateterler kemoterapi dışındaki ilaçlar ve kan vermek için de kullanılabilir. Kateter etrafında enfeksiyon belirtileri olup olmadığını takip etmelisiniz.
Portlar: Port plastik veya metalden yapılmış, küçük yuvarlak bir disktir ve cilt altına yerleştirilir. Bir kateter portu çoğunlukla göğsünüzdeki büyük bir toplardamara bağlar. Hemşireniz kemoterapi ya da kan vermek için porta bir iğne takabilir. Bu iğne bir günden fazla süren kemoterapi uygulamaları sırasında yerinde kalabilir. Port etrafında enfeksiyon belirtileri olup olmadığını takip etmelisiniz.
Pompalar: Pompalar sıklıkla kateterlere ve portlara bağlanır. Kateter veya porta kemoterapinin ne miktarda ve ne hızda gideceğini ayarlarlar. Pompalar vücut içinde ya da dışında olabilir. Harici pompalar vücut dışında durur. Pek çok insan bu pompayı yanında taşıyabilir. Dahili pompalar ise cilt altına cerrahi esnasında yerleştirilir.
Kemoterapi esnasında nasıl hissedeceğim? Kemoterapi insanları değişik biçimlerde etkiler. Nasıl hissedeceğiniz kemoterapi öncesinde ne kadar sağlıklı olduğunuz, kanserinizin tipi, ne kadar ilerlemiş olduğu, aldığınız kemoterapinin türü ve dozuna bağlıdır. Doktorlar ve hemşireler kemoterapi sırasında nasıl hissedeceğinizi kesin bilemezler.
Bazı insanlar kemoterapiden hemen sonra kendilerini iyi hissetmezler. En sık görülen yan etki halsizlik, tükenmişlik, yıpranmış olma halidir. Halsizliğe karşı hazırlık yapabilirsiniz:
Birinin sizi arabayla kemoterapiye getirip götürmesini ayarlayın, Kemoterapi günü ve ertesi gün istirahat etmeyi ayarlayın, Kemoterapi günü ve en azından ertesi gün yemek yapma ve çocuk bakımı konusunda yardım ayarlayın.Kemoterapi sırasında çalışabilir miyim? Programlarını nasıl hissettiklerine göre kendileri ayarlayabildiği sürece pek çok insan kemoterapi sırasında çalışabilir. Çalışıp çalışamayacağınız ne tür bir iş yaptığınıza bağlıdır. İşiniz izin veriyorsa kötü hissettiğiniz günler part time ya da evden çalışmayı deneyebilirsiniz.
Pek çok işveren kanser tedavisi sırasında sizin gereksinimlerinizi karşılamak için çalışma programınızı değiştirmekle kanunen yükümlüdür. Kemoterapi sırasında işinizi düzenleme yolları konusunda işvereninizle konuşun.
Bu yasal düzenlemelerle ilgili daha fazla bilgi almak için bir sosyal hizmet uzmanıyla görüşebilirsiniz.
Kemoterapi alırken reçetesiz ya da reçete edilmiş başka ilaç kullanabilir miyim? Bu durum kemoterapinizin tipine ve almayı planladığınız ilaçların türüne bağlıdır. Yalnızca doktorunuz veya hemşireniz tarafından kabul edilen ilaçları kullanın. Doktorunuz veya hemşirenize bağırsak yumuşatıcılar, alerji ilaçları, soğuk algınlığı ilaçları, ağrı kesiciler, aspirin ve ibuprofen dahil kullandığınız reçetesiz ya da reçete edilmiş tüm ilaçları söyleyin.Doktorunuz veya hemşirenizin bu ilaçlar hakkında bilgi sahibi olmasının bir yolu tüm ilaç kutularını getirmenizdir.
Doktorunuz veya hemşireniz:
Her ilacın ismini, İlacı alma nedenini, Kaç tane aldığınızı, Ne sıklıkta aldığınızı bilmek ihtiyacındadır.Herhangi bir reçetesiz ya da reçete edilmiş ilacı, vitamini, minerali, beslenme ürünü veya bitkisel ürünü almadan önce doktorunuz veya hemşirenize söyleyin.
Kemoterapi alırken vitamin, mineral, beslenme ürünü veya bitkisel ürün alabilir miyim? Bu ürünlerden bazıları kemoterapinin etkilerini değiştirebilir. Bu nedenle kemoterapiye başlamadan önce aldığınız tüm vitamin, mineral, beslenme ürünü veya bitkisel ürünü doktorunuz veya hemşireniz söylemeniz önemlidir. Kemoterapi sırasında da bu ürünlerden herhangi birini almadan önce doktorunuzla konuşun.
Kemoterapinin etkisini yan etkilerine göre değerlendiremezsiniz. Bazı insanlar ciddi yan etkilerin varlığını kemoterapinin işe yaradığı biçiminde düşünebilir ya da yan etkilerin yokluğunu kemoterapinin işe yaramadığı biçiminde yorumlayabilir. Doğrusu yan etkilerin kemoterapinin kanserinizle nasıl mücadele ettiğiyle bir ilgisi olmadığıdır.
Kemoterapi kaç para tutar?
Kemoterapinin kaç para tutacağını söylemek zordur.Şunlara bağlıdır:
Kullanılan kemoterapinin tipi ve dozu, Kemoterapinin verileceği sıklık ve süre, Kemoterapiyi evde, klinikte veya muayenehanede ya da hastanede yatarak alma durumu, Yaşadığınız bölge.Sağlık sigortam kemoterapiyi öder mi?
Sağlık sigortanızın neler için ödeme yaptığını öğrenin.Sorulacak sorular:
Sigortam ne için ödeme yapacak? Ben ya da doktorumun kuruluşu her tedavi öncesi ödeme için sigorta şirketini aramak zorunda mıyız? Neler için ödeme yapmak zorundayım? İstediğim herhangi bir doktoru seçebilir miyim yoksa bir listede önerilenlerden mi seçeceğim? Bir uzmana görünmek için yazılı sevke ihtiyacım var mı? Her randevuda ödeyeceğim bir katılım payı var mı? Sigortam ödeme yapmadan önce ödemem gereken belli bir miktar (tenzili muafiyet) var mı?· Reçete edilmiş ilaçlarımı nereden almalıyım? Ayaktan ya da yatarak tedavide sigortam tüm tahliller ve tedavilerimi ödeyecek mi?Sağlık sigortamı en iyi nasıl kullanabilirim?
Tedaviye başlamadan önce neyi ödeyip neyi ödemediğini anlamak için sigorta kurumu ile ilgili bilgi alın ( SGK, Yeşil Kart, Özel sigorta sistemleri) Tüm tedavi giderlerinizin ve sigorta taleplerinizin kayıtlarını saklayın. Sigorta kurumunun istediği tüm belge ve evrakları gönderin. Bu evraklar doktor vizite faturaları, reçeteler, laboratuar sonuçları olabilir. Bir kopyalarını kendi kayıtlarınız arasında saklamayı unutmayın. Gerektiğinde sigorta evrakları ile ilgili yardım isteyin. Bir arkadaşınız, aileden biri, sosyal hizmet uzmanı veya gönüllü kuruluşlar olabilir.Sigortanız ödemesi gerektiğini düşündüğünüz bir şey için ödeme yapmıyorsa nedenini öğrenin. Sonra doktorunuz veya hemşireniz ile ne yapmak gerektiğini konuşun. Kararı temyiz yollarını veya diğer yapılacakları önerebilirler.
Klinik denemeler nedir ve benim için bir seçenek olabilir mi? Kanser klinik denemeleri (kanser tedavi çalışmaları veya araştırma çalışmaları da denir) kanserli insanlar için yeni tedavileri dener. Bunlar yeni kemoterapi tiplerinin araştırma çalışmaları, tedavi tipleri veya kombine tedavilerin yeni biçimleri olabilir.
Bu klinik denemelerin tümünde amaç kanserli hastalara yardım edecek daha iyi yollar bulmaktır.Doktor veya hemşireniz klinik denemelere katılmanızı önerebilirler. Siz de katılmayı önerebilirsiniz.
Bir klinik denemede yer almayı kabul etmeden önce şunları öğrenin: -Yararları. Tüm klinik denemeler kaliteli kanser bakımı önerir. Bu çalışmanın size ve diğerlerine nasıl yararlı olacağını öğrenin. Örneğin yeni bir tedavinin ya da ilacın ilk uygulanacağı insanlardan biri olabilirsiniz.
-Riskleri. Yeni tedaviler her zaman daha iyi ya da standart tedaviler kadar iyi değildir. Ayrıca bu yeni tedavi iyi olsa bile sizde yararı olmayabilir.
-Ödeme. Sigorta şirketiniz klinik denemenin bir parçası olan tedaviyi ödeyebilir veya ödemeyebilir. Denemede yer almayı kabul etmeden önce sigorta şirketinizin bu tedaviyi ödeyeceğinden emin olun.
Doktorunuz veya hemşirenizle görüşme için ipuçları
Her görüşmeden önce sorularınızı listeleyin. Bazı insanlar güncel bir liste tutar ve aklına gelen her yeni soruyu alta ekler. Doktorunuz ya da hemşirenizden aldığınız yanıtları yazmak için arada boşluk bırakmayı unutmayın. Tıbbi görüşmeye bir aile bireyini ya da güvendiğiniz bir arkadaşınızı getirin. Bu kişi doktor veya hemşirenin ne söylediğini anlamanıza yardım eder ve görüşmeden sonra sizinle konu hakkında konuşabilir. Bütün sorularınızı sorun. Aptal soru diye bir şey yoktur. Bir cevabı anlamadıysanız, anlayana kadar sormaya devam edin. Not alın. Yazabilir ya da kayıt cihazı kullanabilirsiniz. Daha sonra notlarınızı gözden geçirip neler söylendiğini anımsarsınız. Sizin kanserinizin tipi ve kemoterapisi hakkında yazılı isteyin. Doktorunuz veya hemşirenizin sizin ne kadar bilgi istediğinizi, ne zaman öğrenmek istediğinizi, ne zaman yeterli öğrendiğinizi anlamalarını sağlayın. Bazı insanlar kanser ve tedavisi hakkında öğrenebilecekleri her şeyi öğrenmek isterler. Diğerleri ise yalnızca biraz bilgi isterler. Seçim sizindir. Acil bir durumda doktorunuz veya hemşirenizle nasıl haberleşeceğinizi öğrenin. Kimi arayacağınızı, nereye gideceğinizi öğrenin. Önemli telefon numaralarını bir yere yazın.Doktorunuza sormanız gereken sorular
1) Kanserim Hakkında:
Ne çeşit kanserim var? Kanserimin evresi nedir?2) Kemoterapi Hakkında:
Neden kemoterapiye ihtiyacım var? Bu kemoterapinin amacı nedir? Kemoterapinin yararları nedir? Kemoterapinin riskleri nedir? Benim kanser tipimi tedavi etmek için başka yöntemler var mı? Benim kanser tipimin standart tedavisi nedir? Benim kanser tipim için herhangi bir klinik deneme var mı?3) Tedavim Hakkında:
Kaç kür kemoterapi alacağım? Her kür ne kadar sürecek? Kürlerin arasında ne kadar zaman olacak? Ne çeşit kemoterapi alacağım? Bu ilaçlar nasıl verilecek? Bu tedaviyi nerede alacağım? Her tedavi ne kadar sürecek? Tedavi için birinin beni getirip götürmesi gerekecek mi?4) Yan Etkiler Hakkında:
Şimdi ne tür yan etkiler beklemeliyim? Daha sonra ne tür yan etkiler beklemeliyim? Bu yan etkiler ne kadar ciddi? Bu yan etkiler ne kadar sürecek? Tedavi bittiğinde tüm yan etkiler de bitecek mi? Bu yan etkilerle başa çıkmak ya da hafifletmek için neler yapabilirim? Bu yan etkilerle başa çıkmak ya da hafifletmek için doktorum veya hemşirem neler yapabilir? Bu yan etkilerle ilgili doktorumu veya hemşiremi ne zaman aramalıyım?Kemoterapi esnasında duygularımız nasıl olur? Kemoterapi esnasında bir noktada şu duyguları hissedebilirsiniz:
Endişeli Hüsrana uğramış Çökmüş Aciz Korkmuş Yalnız KızgınKemoterapi alırken duygularınızın değişkenlik göstermesi normaldir. Unutulmamalıdır ki, kanserle yaşamak ve kemoterapi almak sıkıntı vericidir. Bunların yanı sıra duygularınızla başa çıkmayı daha zorlaştıracak olan halsizlik de hissedebilirsiniz.
Kemoterapi sırasında duygularımla nasıl başa çıkabilirim?
Rahatlayın. Biraz boş zaman bulun ve sevdiğiniz bir yerde kendiniz hakkında düşünün. Yavaş yavaş nefes alıp verin veya yatıştırıcı bir müzik dinleyin. Bu sizi daha sakin ve daha az sıkıntılı yapabilir. Egzersiz. Pek çok insan hafif egzersizin kendilerini daha iyi hissettirdiğini görmüştür. Egzersiz yapmak için pek çok seçenek vardır; yürüyüş, bisiklete binmek, yoga yapmak gibi. Yapabileceğiniz egzersizle ilgili doktorunuz veya hemşirenizle konuşun. Başkalarıyla konuşun. Güvendiğiniz biriyle duygularınız hakkında konuşun. Size odaklanabilecek yakın arkadaş, aile bireyi, din görevlisi, hemşire veya sosyal hizmet uzmanı gibi birini seçin. Kemoterapi alan biriyle konuşmak da yararlı olabilir. Bir destek grubuna katılın. Kanser destek grupları kanserli insanlara destek olur. Bu gruplar sizin benzer sorunları olan diğer insanlarla görüşmenizi sağlar. Duygularınızdan bahsetme ve başka insanların duygularını dinleme şansınız olacaktır. Başka insanların kanserle, kemoterapiyle ve yan etkilerle nasıl başa çıktığını öğrenebilirsiniz. Doktorunuz, hemşireniz ya da sosyal hizmet uzmanınız yaşadığınız yere yakın bölgedeki destek gruplarını bilebilir. Bazı destek grupları internet üzerinden de görüşebilir ki seyahat edemiyorsanız size çok yararlı olacaktır. Doktorunuz veya hemşirenizle sizi endişelendiren, keyfinizi bozan şeyler hakkında konuşun. Bir rehberlik uzmanıyla görüşmeyi isteyebilirsiniz. Duygularınızla başa çıkmakta çok zorlanırsanız doktorunuz size ilaç da önerebilir.Kemoterapi alırken duygularınızın değişkenlik göstermesi normaldir. Unutulmamalıdır ki, kanserle yaşamak ve kemoterapi almak sıkıntı vericidir.
Yan Etkiler Ve Başa Çıkma Yolları Yan etkiler nedir?
Yan etkiler kanser tedavisinin neden olduğu sorunlardır. Kemoterapi kaynaklı bazı genel yan etkiler: halsizlik, bulantı, kusma, kan hücrelerinin sayısında azalma, saç dökülmesi, ağız yaraları ve ağrıdır.Yan etkilere ne sebep olur?
Kemoterapi hızlı büyüyen kanser hücrelerini öldürmek için düzenlenmiştir. Ama hızlı büyüyen normal hücreleri de öldürür. Bu hücreler ağız ve bağırsakların yüzeyini döşeyen hücreler, kemik iliğindeki kan hücresi yapan hücreler, saçınızı uzatan hücrelerdir. Kemoterapi bu sağlıklı hücrelere zarar verdiğinde yan etkilere yol açar.Kemoterapide yan etki ile karşılaşacak mıyım?
Pek çok yan etkiyle karşılaşabileceğiniz gibi, biraz ya da hiç yan etki de olmayabilir. Bu durum aldığınız kemoterapinin tipi ve miktarı ile sizin vücudunuzun tepkisine bağlıdır. -Kemoterapiye başlamadan önce doktorunuz veya hemşirenizle hangi yan etkilerin beklendiğini konuşun.Yan etkiler ne kadar sürer?
Yan etkilerin ne kadar süreceği sağlığınız ve aldığınız kemoterapiye bağlıdır. Kemoterapi bitince yan etkilerin çoğu kaybolur. Fakat bazen yan etkilerin kaybolması ayları hatta yılları bulabilir. Bazen kemoterapi kaybolmayan uzun dönemli yan etkilere yol açar. Bunlar kalbinizin, akciğerinizin, sinirlerinizin, böbreklerinizin veya üreme organlarınızın hasarlanması olabilir. Uzun dönemli yan etkilerle karşılaşma olasılığınız konusunda doktorunuz veya hemşirenizle görüşün.Yan etkilerle ilgili ne yapılabilir?
Doktorların kemoterapi yan etkilerini önlemek veya tedavi etmek ve her tedavi seansından sonra iyileşmenize yardım etmek için pek çok yöntemi vardır. Doktorunuz veya hemşirenizle hangilerini bekleyeceğinizi ve bu konuda ne yapılacağını konuşun. Fark ettiğiniz her değişikliği -ki bunlar yan etkilerin belirtileri olabilir- doktorunuz veya hemşirenizin öğrenmesini sağlayın.Sonraki sayfada yer alan tablo özel yan etkiler hakkında daha fazla bilgi bulmak için kitabın neresine bakacağınızı göstermektedir.