Teleskop Nedir? Ne Zaman ve Kim Tarafından Bulundu?

Teleskop Nedir? Teleskop Ne Zaman ve Kim Tarafından Bulundu? Teleskop Nasıl İcat Edildi? Teleskobun Tarihçesi, Teleskobun Çeşitleri Nelerdir ve Dünyanın En Büyük Teleskobu hakkındaki bilgilere buradan ulaşabilirsiniz.

Bilim & Teknoloji 15.10.2020, 01:35 15.10.2020, 03:25
Teleskop Nedir? Ne Zaman ve Kim Tarafından Bulundu?

Uzay boşluğunda yer alan gök cisimlerini görmemize yarayan teleskop, birçok çalışmanın temel aracıdır. Gökyüzünü seyretmeye ve keşfetmeye yarayan birçok tipi ile hepimizin ilgisini çeken araçlardan birisidir. Nasıl icat edildiği konusu da fazlaca merak edilmekte ve ilginç bilgiler içermektedir.

Gökyüzünde bulunan ve gözle görünmeyen gök cisimlerinin görülmesine yarayan teleskoplar, çalışır haliyle ilk kez 1608 yılında Hans Lippershey tarafından bulunmuştur. Ama teleskop niteliği taşıyan ilk araç, İtalyan asıllı Galileo Galilei tarafından icat edilmiştir.

Cisimleri 30 kat daha fazla büyütme özelliği bulunan teleskopların geniş bir kullanım alanı bulunmaktadır. Isaac Newton ise aynaları kullanarak ışığı toplamış, teleskobun daha yüksek performansta çalışmasına yardımcı olmuştur. Günümüzde ise çok daha teknolojik bir yüksek performanslı modelleri kullanılmaktadır.

İcat edilen ilk teleskoplarda konveks mercek ile küçük merceklerden oluşmaktadır. 1608 yılında ilk çalışmalarını yapan Galilei, bir yıl sonra teleskop tasarımını tamamlamış ve 1609 yılında ortaya çıkarmıştır. Bundan birkaç yıl sonra ise Johannes Kepler, teleskopun gelişmesine katkıda bulunmuş ve güçlü performans göstereceğine dair bilgiler açıklamıştır.

İÇİNDEKİLER:

  1. Teleskop Nedir?
  2. Teleskop Ne Zaman ve Kim Tarafından Bulundu?
  3. Teleskop Nasıl İcat Edildi?
  4. Teleskobun Tarihçesi
  5. Teleskobun Çeşitleri Nelerdir?
  6. Teleskoplar Yıldızları Nasıl Gösteriyor?
  7. Dünyanın En Büyük Teleskobu

Teleskop Nedir?
Gökyüzünde bulunan cisimlerin gözle görülür büyüklüğe ulaşmasını sağlayan aletler teleskop olarak adlandırılmaktadır. Kullanım alanı genellikle rasathaneler olan teleskobun icadı oldukça eski yıllara dayanmaktadır. Objektif görevine yarayan çukur ayna teleskobun en temel ögeleri arasındadır.

Diğer yandan konveks ve konkav olmak üzere oküler teleskobun performansını iyileştiren unsurlardır. Astronomların sıkça kullandığı ve uzaydan gelen cisimleri radyasyondan alarak görüntüye aktaran cihazlardır. Teleskop İslam alimlerinin ilmine de yansımıştır.

İlk teleskop tarifinin Ebü’l Hasan tarafından yapılması, bu alanda pek çok çalışmanın yapılmasına neden olmuştur. İslam alimleri tarafından oldukça ilgi gören teleskop, astronom alanının gelişmesine neden olmuştur.

Teleskop Ne Zaman, Kim Tarafından Bulundu?
Astronomi alanında gözlem için ihtiyaç duyulan merceklerin ilk olarak, Galileo Galilei teleskop şeklinde icat edilmesi 1609 yılını bulmuştur. At üzerindeki şekilleri daha net gözlemlemek amacıyla geliştirilen teleskop, daha sonraki yıllarda başka mucitler tarafından geliştirilmiş ve daha sistematik teleskop modelleri ortaya çıkmıştır.

Edinilen bir başka bilgiye göre, Hollanda’da gözlüklerin yapımında kullanılan alternatif ürün olarak geliştirilmiştir. Teleskobun icadı için gereken imkânların uzun yıllar önce mevcut olmasına rağmen, tam anlamıyla amacına uygun kullanımı yıllar önceye dayanmaktadır. Optik araçlara pek çok alanda ihtiyaç duyulması teleskobun icadını bir anlamda zorunlu kılmıştır.

İlk teleskop 1608 yılında Hans Lippershey tarafından yapılmıştır. İtalyan bilim adamı olan ve teleskobun icadını kendi topraklarında gerçekleştiren Galileo ise daha gelişmiş ve uzay biliminde kullanılan teleskobun icadına imza atmıştır. Uzaydaki ve gökteki cisimlerin incelenmesini daha kolay hale getiren ve en ufak cisimleri dahi 30 kat büyük gösterme özelliğine sahip olan teleskop, astronom biliminin de gelişmesine büyük katkıları olmuş bir icattır.

Aslında teleskop alanında ilk çalışmaları Hollandalı bir gözlük üreticisi yapmış olsa da 1609 yılında uzay cisimlerini incelemek adına ilk teleskop Galileo’ya aittir. İlk icat edilen teleskop mercekli olma özelliğine sahipti. Yıldızlardan gelen ışıkları toplayarak gök cisimlerinin birbirlerine olan uzaklıkları ve kütleleri zor olsa da hesaplanabilir.

Teleskop Nasıl İcat Edildi?
Teleskopu ilk defa kimin icat ettiği ile ilgili birkaç bilgi bulunmaktadır. İddialardan birine göre; 1608 yılında Hollanda’da Hans Lippershey adındaki Middelburglu bir mercek yapımcısı rastlantı sonucunda bulmuştur. Art arda duran iki mercekten yapılmış olan bu teleskop, yakındaki kilisenin rüzgar gülünü çok daha büyük olarak göstermiştir.

Lippershey icadı üzerine patenti 1608 yılında almıştır. Ama bu icadı, bir gözlük imalatçısından çaldığını iddia edenler ortaya çıkmıştır. Ama Lippershey, patent başvurusunu 2 Ekim 1908 yılında Hollanda hükümetine yaptığı için alabilmiştir. İlerleyen günlerde ise Siyam Krallığının büyükelçisi tarafından yazılan diplomatik bir raporda bu patente ithafta bulunulmuştur.

Bu rapor, Avrupa’ya yayıldığında ise çağın önde gelen bilimcileri ve matematikçileri konuyla ilgili denemeler yapmaya başlamıştır. Bunlar arasında İngiliz Thomas Harriot ve Venedikli Brother Paolo Sarpi ve Padova Üniversitesi’nde bir geometri öğretmeni olan Galileo Galilei de vardır.

Galileo, 1586 yılında hidrostatik denge tasarımı üzerine yazdığı kitap ile bilim dünyasının dikkatini çekerken, dünyanın ilk hassas termometresini icat etmiştir. Ayrıca teleskobun gerçek potansiyelini anlayan ilk kişi olmuştur.

Askeri açıdan değerli olduğunu düşündüğü merceklerin, teleskop için yeterli olmayacağını düşünen Galileo, mercek yapımının inceliklerini öğrenmiştir. 1609 yılının Ağustos ayında Padova’dan Venedik’e dönen Galileo, önde gelen senato üyelerini St Marco Bazilikası’ndaki çan kulesinin tepesine çıkmaya davet eder ve burada icadını kanıtlar.

Venedik Dükü Leonardo Donato yaklaşan bir düşman donanmasının fark edilmesini sağlayacak bu aracı hemen benimser ve Galileo’ya sipariş verir. Ayrıca onu bir öğretim görevlisi olarak sürekli iş ve iki kat maaşla ödüllendirir.

Galileo 7 Ocak 1610 yılında teleskobunu gökyüzüne çevirir ve birçok önemli astronomik keşfe imza atar. Galileo, 1610 yılından itibaren kendisi için çeşitli teleskoplar üretmiştir. Bunlar sayesinde de önemli astronomi keşfinde bulunmuştur.

Galileo; Ay’daki dağları, Jüpiter’in en büyük dört uydusunu, Venüs’ün evrelerini, Samanyolu Gökadası’ndaki yıldız alanlarını ve Güneş lekelerini kapsayan çalışmaları ise tarihi dönüm noktalarına imza atmıştır.

Galileo, ilk başta teleskoplarda bir içbükey mercek ile dışbükey mercekten yapmıştır. Bunlar kendi ismiyle anılırken, Alman astronom Johannes Kepler ise iki dışbükey mercek kullanarak daha iyi bir teleskop yapılabileceğini öne sürmüştür. Bu türden ilk araç ise 1630 yıllarında yapılmıştır.

Kepler teleskopu olarak anılan iki dışbükey mercekten oluşan araç, astronomi için Galileo’dan daha başarılı ve uygun sonuçlar vermiştir.

Teleskobun Tarihçesi
İlk olarak Hollandalı bir gözlükçünün mercek yapımında kullandığı teleskop 1608 yılında yapılmıştır. Ancak son derece ilkel olan bu aletle gökbilimci Galileo Galilei yakından ilgilenmiş ve çok daha gelişmiş bir teleskop ortaya çıkarmıştır.

1609 yılında yapılan bu teleskop sayesinde uzay ve astronomi alanında birçok çalışma sağlanmış ve birçok görüntüye ulaşılabilmiştir. Galileo'nun yaptığı teleskop görüntüyü 30 kat büyütme özelliğindeydi. Bu sayede Jüpiter'in 4 tane uydusu, Venüs'ün evreleri ve Ay'ın yüzeyindeki yapılar gözlenebilmiştir.

1721 yılına gelindiğinde İngiliz j. Hadley, ilk aynalı teleskobun yapımına imzasını attı. Aynalı teleskoplar bir önceki kullanılan teleskoplara nazaran optik kusurları daha kolay giderebiliyordu. Teleskobun kullanımı bu şekilde artınca bilim adamları da her geçen gün geliştirmeye çalıştılar.

1798 yılında William ve John Herschel 122 cm çaplı, 1845 yılında ise L. Rose 183 cm çaplı teleskoplar yaptılar. Daha yakın tarihe geldiğimizde 25 Nisan 1990 tarihinde uzaya bir teleskop yerleştirildi. Hubble adındaki bu teleskop ise şimdiye kadar yapılmış en ileri teknolojideki teleskoptur.

Teleskobun Çeşitleri Nelerdir?
Gerçek şu ki, çıplak gözle bile bakmanın büyüleyici olduğu gökyüzüne teleskopla bakmak, gezegenleri ve Ay’ı binlerce kez yakından görmek, başka galaksileri ziyaret etmek olağanüstü bir şey. Tüm teleskoplar aynı amaçla tasarlanmıştır: inceleyebilmemiz için ışığı toplayıp büyütmek. Pratikte, teleskopları en çok kozmosu gözlemlemekte kullanıyoruz. İlk çalışan teleskobun -ki mercekli bir teleskoptu- keşfi 1608’de Hans Lippershey’e atfediliyor.

1) Yüksek Enerjili Parçacık Teleskopları
Radyo ve optik teleskopların kısıtlamaları, bilim insanlarını uzak galaksilerin doğal sinyallerini yakalama ve deşifre etme konusunda yeni ve heyecan verici yönlere götürüyor. Bunların en çarpıcılarından biri de X ışını teleskopları. Bunların uzayda olmaları şart çünkü Dünya‘nın üst atmosferi, teleskopların gözlemleyeceği gamma ışınlarını, X ışınlarını ve morötesi ışığı engelliyor.

2) Kızılötesi Teleskoplar
Kızılötesi teleskoplar, gök cisimlerini tespit etmek için kızılötesi ışık kullanan teleskoplardır. Mutlak sıfırın üzerinde bir sıcaklığa sahip tüm gök cisimleri, bir miktar elektromanyetik radyasyon yayar. Kızılötesi tayfın büyük kısmı Dünya’nın atmosferik gazları tarafından soğurulduğundan, bu tür teleskoplar da uzaya yerleştiriliyor.

3) Radyo Teleskoplar
Radyo teleskoplar uzak yıldızların, galaksilerin ve kuasarların doğal olarak meydana gelen emisyonlarından kaynaklanan radyo sinyallerini alıp güçlendirerek çalışıyor. Radyo teleskobun başlıca iki bileşeni var: büyük bir radyo anteni ve hassas bir radyometre. Bu ikisi genellikle bir mm ile on metre arasında değişen dalga boyuna sahip radyo sinyalleri yansıtıyor, yönlendiriyor ve güçlendiriyor; böylece optik dalga boyunda anlaşılabilen bilgiye dönüştürüyor. Radyo dalgaları, çok az atmosferik bozulma ile Dünya’dan gözlemlenebilir.

4) Optik Teleskoplar
Standart optik teleskop, elektromanyetik tayfın görünür kısmından çok miktarda ışığı kırarak veya yansıtarak, göz merceği sayesinde gözlemlenebilen bir odak noktasına toplar. İlke itibarıyla teleskobun büyük objektif merceği veya birincil aynası, yöneltildiği nesneden büyük miktarda ışık toplayarak bunu küçük bir göz merceğine odaklar. Bu teleskoplar Dünya’da bulunur ve görünür ışığı gözlemleyebilir. Ne var ki atmosfer zayıf sinyallerin bozulmasına yol açabilir.

5) Aynalı Teleskop
En yaygın optik teleskop türlerinden biri olan aynalı teleskopta, düz bir bombeli ayna, ışığı teleskop gövdesi içinde yansıtarak görüntü üretir. Aynalı teleskop 17. yüzyılda, sıralar çok ciddi kromatik sapmadan (renklerin hepsinin aynı noktada odaklanmaması hatası) yakınan mercekli teleskoba alternatif olarak üretildi.

6) Mercekli Teleskop
İcat edilen ilk teleskop mercekli bir teleskoptu. Bir dışbükey objektif merceği ve bir de içbükey göz merceği sayesinde görüntü oluşturan mercekli teleskoplar günümüzde hala kullanılıyor, ancak lens sarkması, kromatik sapma ve küresel sapma gibi çok sayıda teknik sorunu olduğu için son yıllarda eskisi kadar tercih edilmiyor.

7) Katadiyoptrik Teleskop
Optik teleskopların en gelişmiş ve en stabil türü, görüntüyü oluştururken bir dizi ayna ve merceğin yanı sıra doğruluğu sağlamak için birtakım düzelticiler de kullanan katadiyoptrik teleskoplar. İlk katadiyoptrik teleskop Bernhard Schmidt tarafından yapıldı. Schmidt; patentli Schmidt teleskobunu kullanarak küresel sapma, koma ve astigmatizm gibi optik kusurları gideren bir optisyendi.

Teleskoplar Yıldızları Nasıl Gösteriyor?
Teleskoplar, nesneleri gözlemlemek için kabaca bir araya getirilmiş bir dışbükey objektif mercekten ve bir içbükey göz merceğinden oluşan basit bir düzenekten yola çıktı; uzaktaki uzay cisimlerinden yayılan elektromanyetik radyasyonu toplayan ve gözlemleyen, insanoğlunun en büyük icatlarından birine dönüştü.

Günümüzde neredeyse elektromanyetik tayfın her dalga boyunu (görünür ışık saçmayanlar dahil) gözlemleyen, kaydedebilen ve gösterebilen teleskoplar var. Bu teleskoplar etrafımızdaki dünyayı ve uzayın derinliklerini daha iyi kavramımızı sağlıyor.

Dünyanın En Büyük Teleskobu
2016 yılında Çin’de uzayda yaşam arama çalışmalarına katkı sağlayacak en büyük teleskop üretildi. Aperture Spherical Radio Telescope (FAST) adı verilen uzay gözlem aracının, Guizhou dağlık bölgesinin tepelerinde faaliyet geçtiği bilinmektedir.

180 milyar dolara mal olan FAST, dünyanın en büyüğü olarak bilinmektedir ve kendinden önceki Puerto Rico’da bulunan Arecibo Gözlemevi’ni geride bırakmıştır. Yaklaşık 30 futbol sahası büyüklüğündeki FAST, uzayı araştırıp akıllı yaşam belirtilerini inceleyecek.

Aynı zamanda 2017 yılında inşasına başlanan ve 2024 yılında faaliyete geçmesi beklenen European Extremely Large Telescopo (ELT), dünyanın en büyüğü olacak. Türkçe, Avrupa’nın Olağanüstü Büyük Teleskobu olarak anılmaktadır.

ELT isimli teleskopun 39 metre çapında aynaya ve 85 metre çapında dönen bir kubbenin içine entegre edileceği biliniyor. Proje beklendiği gibi ilerlerse 2024 yılında tamamlanarak, dünyanın en büyük optik teleskobu olarak anılacak.



Yorumlar (2)
Merve 3 yıl önce
Aslında merceği Hans bulmuştur, Teleskobu değil. Her ne kadar önce de mercek bulunmuş olsa da; adını tarihe yazdıran Hans olmuştur.
Ömer 3 yıl önce
Teleskobu ilk bulan Hintliler. İngiliz ve Fransız sömürüsüyle Avrupa’ya getirdiler daha birçoklarıyla birlikte.
15
açık
Günün Anketi Tümü
En Çok Sevdiğiniz Renk Hangisi?
Namaz Vakti 29 Mart 2024
İmsak 05:18
Güneş 06:45
Öğle 13:14
İkindi 16:45
Akşam 19:32
Yatsı 20:54
Puan Durumu
Takımlar O P
1. Galatasaray 30 81
2. Fenerbahçe 30 79
3. Trabzonspor 30 49
4. Beşiktaş 30 46
5. Kasımpasa 30 43
6. Başakşehir 30 42
7. Rizespor 30 42
8. Antalyaspor 30 41
9. A.Demirspor 30 39
10. Alanyaspor 30 39
11. Sivasspor 30 38
12. Samsunspor 30 36
13. Kayserispor 30 36
14. Ankaragücü 30 33
15. Hatayspor 30 33
16. Konyaspor 30 33
17. Gaziantep FK 30 31
18. Karagümrük 30 30
19. Pendikspor 30 29
20. İstanbulspor 30 13
Takımlar O P
1. Eyüpspor 27 64
2. Göztepe 27 56
3. Sakaryaspor 27 47
4. Ahlatçı Çorum FK 27 45
5. Kocaelispor 27 45
6. Bodrumspor 27 44
7. Boluspor 27 43
8. Bandırmaspor 27 41
9. Gençlerbirliği 27 40
10. Erzurumspor 27 37
11. Ümraniye 27 33
12. Keçiörengücü 27 32
13. Manisa FK 27 31
14. Şanlıurfaspor 27 27
15. Tuzlaspor 27 27
16. Adanaspor 27 27
17. Altay 27 15
18. Giresunspor 27 7
Takımlar O P
1. Arsenal 28 64
2. Liverpool 28 64
3. M.City 28 63
4. Aston Villa 29 56
5. Tottenham 28 53
6. M. United 28 47
7. West Ham United 29 44
8. Brighton 28 42
9. Wolves 28 41
10. Newcastle 28 40
11. Chelsea 27 39
12. Fulham 29 38
13. Bournemouth 28 35
14. Crystal Palace 28 29
15. Brentford 29 26
16. Everton 28 25
17. Luton Town 29 22
18. Nottingham Forest 29 21
19. Burnley 29 17
20. Sheffield United 28 14
Takımlar O P
1. Real Madrid 29 72
2. Barcelona 29 64
3. Girona 29 62
4. Athletic Bilbao 29 56
5. Atletico Madrid 29 55
6. Real Sociedad 29 46
7. Real Betis 29 42
8. Valencia 28 40
9. Villarreal 29 38
10. Getafe 29 38
11. Las Palmas 29 37
12. Osasuna 29 36
13. Deportivo Alaves 29 32
14. Mallorca 29 30
15. Rayo Vallecano 29 29
16. Sevilla 29 28
17. Celta Vigo 29 27
18. Cadiz 29 22
19. Granada 28 14
20. Almeria 29 13